Συντάκτης: 

Γιώργος Κουτρουμάνης*

Είναι γεγονός ότι το ασφαλιστικό μας σύστημα αντιμετωπίζει σοβαρά νέα προβλήματα σήμερα, διαφορετικά από εκείνα του παρελθόντος.

Οταν το καλοκαίρι του 2010 ξεκινούσαν οι παρεμβάσεις, στο πλαίσιο μεταρρύθμισης του συστήματος, είχαμε προφανώς λιγότερες επιλογές από αυτές της προηγούμενης 10ετίας, όμως πολύ περισσότερες από αυτές που έχουμε σήμερα.

Υπήρχαν τότε τα μεγάλα προβλήματα της πολυδιάσπασης, της αδιαφάνειας, της μεγάλης σπατάλης κυρίως των κλάδων υγείας των Ταμείων, του ανορθολογισμού στην απονομή των παροχών.

Οι αλλαγές που έγιναν το 2010 στόχευαν στην αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων, έτσι ώστε να περιοριστούν οι δαπάνες και να τεθούν οι βάσεις ενός νέου βιώσιμου συστήματος.

Αυτοί οι στόχοι επιτεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό μέσα από την ενοποίηση των Ταμείων, τη θεσμοθέτηση ενός νέου ενιαίου συστήματος για την απονομή των συντάξεων και των άλλων παροχών, με σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, με μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης για τις μεγάλες συντάξεις, με αποτελεσματικό έλεγχο των δαπανών υγείας.

Γιατί, όμως, παρ’ όλες τις αλλαγές που έγιναν τα τελευταία χρόνια, οι οποίες συνδυάστηκαν με μεγάλες μειώσεις στις συντάξεις, αντιμετωπίζουμε και πάλι πρόβλημα;

Η απάντηση είναι απλή. Με τα ποσοστά της ανεργίας πάνω από 25%, τους μισθούς να κατρακυλούν, τα λουκέτα στις επιχειρήσεις να αυξάνουν, είναι αδύνατο να διασφαλιστεί βιώσιμη προοπτική στο ασφαλιστικό σύστημα. Πρόκειται για δείκτες που δυστυχώς επιδεινώθηκαν τον τελευταίο χρόνο και κατέστησαν δυσμενέστερο το περιβάλλον.

Υπάρχει λοιπόν λύση στο πρόβλημα με αυτά τα δεδομένα; Η απάντηση είναι όχι, εφόσον συνεχιστεί αυτή η πορεία και τα επόμενα χρόνια. Εάν αποδεχτούμε μοιρολατρικά ότι για πολλά ακόμη χρόνια θα βρισκόμαστε σε μια τέτοια κατάσταση στην οικονομία, το βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχει μέλλον για την ίδια τη χώρα και όχι μόνο για το ασφαλιστικό της σύστημα.

Οδηγεί σε λύση η πρόταση της επιτροπής των «σοφών» που παρουσιάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα;

Βασική αρχή όλων των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων στο ασφαλιστικό αποτελεί η διπλή στόχευση που συνδυάζει τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας με την κοινωνική αποτελεσματικότητα του συστήματος.

Θα πρέπει βέβαια να περιμένουμε την εξειδίκευση σε κρίσιμα θέματα τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο πόρισμα της επιτροπής.

Ωστόσο μπορούμε να διακρίνουμε τις βασικές κατευθύνσεις και το αποτέλεσμα που θα είχε η εφαρμογή τους.

Οι υποσχέσεις ότι θα προστατευτούν οι χαμηλές συντάξεις θα παραμείνουν υποσχέσεις, γιατί ένα σύστημα στο οποίο καταργείται η αναλογικότητα και επιχειρείται να διαμορφωθεί ένα επίπεδο συντάξεων κάτω των 1.000 ευρώ δεν δημιουργεί ασφαλιστική συνείδηση και κίνητρο ασφάλισης.

Επομένως, όλες οι συντάξεις θα υποστούν δραματικές μειώσεις, αφού θα ενισχυθεί η αποφυγή της ασφάλισης και η εισφοροδιαφυγή.

Η επιτροπή προτείνει ένα σύστημα προκαθορισμένων εισφορών, οι οποίες δεν προσδιορίζονται και πολύ περισσότερο δεν προσδιορίζεται ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων σε αυτό το νέο σύστημα.

Δηλαδή είναι άγνωστο τι θα πληρώνεις και τι θα παίρνεις. Ωστόσο είναι εμφανές ότι προτείνεται ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα, με ακραίο στοιχείο τη σύνδεση του επιπέδου της σύνταξης με εισοδηματικά κριτήρια, ακόμη και με περιουσιακά στοιχεία του συνταξιούχου.

Για να πάρεις δηλαδή μια μικρή σύνταξη, θα πρέπει να φροντίσεις, εκτός από την καταβολή των εισφορών σου, να αποφύγεις οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας άλλου εισοδήματος ή ακόμη και απόκτησης περιουσίας. Και όλα αυτά σε μια χώρα στην οποία υποχρεώνεσαι να πληρώσεις υψηλές εισφορές.

Ομως δεν είναι μόνο αυτό.

Ακόμη και αν δεν υπάρχει η σύνδεση αυτή, εφόσον οδηγηθούμε σε μια περίπου ενιαία σύνταξη, μέσα από μια πρακτική ισοπέδωσης, η πορεία είναι δεδομένη και είναι πορεία κατεδάφισης του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης.

Ετσι, σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να οδηγηθούμε ούτε στη διασφάλιση της βιωσιμότητας ούτε πολύ περισσότερο σε μια επάρκεια των παροχών.

Το θέμα βέβαια δεν είναι τι προτείνει μια επιτροπή. Το θέμα είναι τι θα επιλέξει η κυβέρνηση να κάνει για το ασφαλιστικό ζήτημα.

Η λύση δεν μπορεί να προέλθει ούτε μέσα από τον άκρατο λαϊκισμό που αναπτύχθηκε μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας, ούτε με τις ακραίες νεοφιλελεύθερες επιλογές που αναζητούνται σήμερα.

Η αναζήτηση της μέσης οδού που περιλαμβάνει υπευθυνότητα, ρεαλισμό και κοινωνική ευαισθησία αποτελεί τη σωστή επιλογή για μια προοδευτική μεταρρύθμιση.

*Πρώην υπουργός Εργασίας