Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ενόψει και της αυριανής τετραμερούς συνάντησης των υπουργών Ενέργειας Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και Ιταλία στη Λευκωσία, παρουσία και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου θα καθοριστούν και τα επόμενα βήματα σε σχέση με τον East Med, αποκτά η σύγκριση των διαφόρων επιλογών που έχουν πέσει στο τραπέζι σε σχέση με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Άλλωστε, οι πρόσφατες συναντήσεις των εμπλεκόμενων μερών με την αιγυπτιακή πολιτική ηγεσία έθεσε ανοιχτά στο τραπέζι και την επιλογή της αξιοποίησης των υποδομών της Αιγύπτου στην κατεύθυνση αυτή.
Η ελληνική πλευρά φαίνεται να μην αντιμετωπίζει αντιπαραθετικά τις δυο αυτές επιλογές και να παραμένει προσηλωμένη στη δέσμευσή της για την προώθηση και υλοποίηση του EastMed.
Μάλιστα, από την πλευρά του ΥΠΕΝ, εκτιμάται ως ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη ότι στην αυριανή τετραμερή θα υπογραφεί «Μνημόνιο Συναντίληψης» για τον EastMed.
Η υπογραφή του Μνημονίου εκτιμάται ότι συνιστά σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση ωρίμανσης του EastMed, καθώς με την υπογραφή του τα τέσσερα κράτη, αναγνωρίζουν ότι υπάρχει εν δυνάμει project και δεσμεύονται να συνεργαστούν για την προώθηση και υλοποίηση του. Η υποστήριξη του αγωγού από τη μεριά της Κομισιόν προσδίδει ιδιαίτερο βάρος την υπογραφή του Μνημονίου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» της Κύπρου, ο Γ. Σταθάκης δηλώνει ότι δεν συμμερίζεται τις απόψεις ότι ο ευρωπαϊκός αγωγός θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά με τις υποδομές επεξεργασίας Φ.Α. της Αιγύπτου. «Μιλάμε για έναν αγωγό που θα ενώνει τη Λεκάνη της Λεβαντίνης με την ευρωπαϊκή κατανάλωση, η οποία συνεπάγεται σταθερή ζήτηση. Από την άλλη πλευρά, οι υποδομές της Αιγύπτου προσφέρουν βραχυπρόθεσμη λύση και ασφαλώς παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευελιξία στην παγκόσμια αγορά. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη τον ευμετάβλητο χαρακτήρα των αγορών υγροποιημένου φυσικού αερίου, δεδομένης και της προοπτικής εξαγωγών σχιστολιθικού αερίου από τις ΗΠΑ», όπως είπε.
Αναφερόμενος στα βήματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα σε σχέση με τον EastMed, ο Γ. Σταθάκης σημείωσε: «Βρισκόμαστε στη φάση της απαραίτητης προεργασίας. Έχουν ολοκληρωθεί, ήδη, από το 2016 οι προκαταρκτικές μελέτες που συγχρηματοδοτήθηκαν από την Ε.Ε. στο πλαίσιο των Pre-Feed Studies, οι οποίες έχουν δείξει ότι ο αγωγός είναι τεχνικά εφικτός, οικονομικά βιώσιμος και εμπορικά ανταγωνιστικός. Καταλήγουν στη διαπίστωση ότι είναι η πιο ανταγωνιστική επιλογή για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο στις ευρωπαϊκές αγορές. Σύμφωνα με τις συγκεκριμένες μελέτες, η σχεδιαζόμενη δυναμικότητα του αγωγού είναι 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, με δυνατότητα να ανέλθει στα 16 δισ. κ.μ. Τα κοιτάσματα που έχουν ανακαλυφθεί στην περιοχή, αλλά και οι μελλοντικές έρευνες για νέα συνηγορούν στο να αναδειχθεί ο EastMed ως προτεραιότητα».
Σύμφωνα με τον κ. Σταθάκη με δεδομένη, τη μετάβαση στο νέο ενεργειακό μοντέλο, οι ανάγκες κατανάλωσης φυσικού αερίου της ευρωπαϊκής οικονομίας υπολογίζονται σε 350 δισ. κ.μ.
Από αυτά, αναφέρει, οι χώρες της Ε.Ε. θα παράγουν μόνο τα 75 δισ. κ.μ. «'Αρα θα χρειαστούν εισαγωγές από τρίτες χώρες τη τάξης των 275 δισ. κ.μ. Η ποσότητα αυτή μπορεί να υπερκαλυφθεί από τις εξαγωγές φυσικού αερίου που έχει ήδη ανακαλυφθεί στην ανατολική Μεσόγειο, με δεδομένο ότι το Ισραήλ προτίθεται να εξάγει από τα δικά του κοιτάσματα περί τα 350 δισ. κ.μ. και η Κύπρος προς περί τα 17-20 δισ. κ.μ. το 2022 και περί τα 25-30 δισ. κ.μ. το 2025», όπως πρόσθεσε ο κ. Σταθάκης.
Τα διλήμματα και οι επιλογές
Οι προοπτικές αξιοποίησης του φυσικού αερίου της ΝΑ Μεσογείου αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στο διεθνές συνέδριο «Μεσογειακοί Διάλογοι – MED 2017», το οποίο έλαβε χώρα στη Ρώμη την προηγούμενη εβδομάδα.
Ένα από τα θέματα που απασχόλησε τους συνέδρους είναι το πώς θα μπορούσαν να απορροφηθούν πιο αποτελεσματικά αρνητικές επιπτώσεις οι οποίες ενδεχομένως να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα στις προσπάθειες εξαγωγής του φυσικού αερίου.
Όπως αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ του κυπριακού Φιλελεύθερου, ως τέτοιοι κίνδυνοι εντοπίστηκαν οι εξής:
α) εάν υπάρξει εκτίμηση ότι οι δομές για την εξαγωγή δεν θα είναι στη θέση τους θα χαθούν σημαντικά ποσά,
β) εάν τα αποθέματα είναι χαμηλότερα από τις αρχικές προβλέψεις τότε δομές οι οποίες κόστισαν σημαντικά ποσά θα παραμένουν αδρανείς.
Για την αντιμετώπισή τους, το «κλειδί» βρίσκεται στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών, πλευρά που έχει ιδιαίτερη σημασία ιδίως για το Ισραήλ και την Κύπρο
Οι ενδιαφερόμενοι για τις εξελίξεις σχετικά με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη ΝΑ Μεσόγειο προσπαθούν να αποτιμήσουν συγκριτικά τις επιλογές αξιοποίησης των υποδομών LNG που υπάρχουν σήμερα στην Αίγυπτο, σε συνδυασμό ενδεχομένως με άλλες νέες που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν στο προσεχές μέλλον, σε σχέση με τις προοπτικές του αγωγού East Med.
Σύμφωνα με τις απόψεις ορισμένων αναλυτών, όπως αναφέρει το ρεπορτάζ τoυ Φιλελεύθερου, η σύνδεση των υπεράκτιων κοιτασμάτων με υφιστάμενες υποδομές LNG στην Αίγυπτο μπορεί να προσφέρουν άμεσα μια βιώσιμη λύση και, σε περίπτωση εντοπισμού νέων εμπορικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή ώστε οι ανάγκες της αγοράς να δικαιολογούν την ανέγερση πρόσθετων δομών, να προχωρήσει μετά το 2020 και η εμβάθυνση της περιφερειακής συνεργασίας με τον αγωγό μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας.
Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί ότι η ανάλυση αυτή βρίσκει πολλούς αντίθετους. Η μια ένσταση που προβάλλεται έχει να κάνει με το αν τα δυο σχέδια είναι όντως αντιπαραθετικά μεταξύ τους, καθώς τα μεγέθη των εκτιμώμενων κοιτασμάτων ευνοούν την ανάπτυξη πολλαπλών υποδομών, πολύ δε περισσότερο που η ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος προτεραιότητα είναι η διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας της ευρωπαϊκής αγοράς με φυσικό αέριο. Έτσι, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα του EastMed υποστηρίζεται ότι είναι η δυνατότητα ταχύτερης μεταφοράς ποσοτήτων και διάχυσης στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω των διαμορφούμενων κόμβων στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου.
Η δεύτερη ένσταση αφορά το γεγονός ότι οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί δείχνουν ότι ο EastMed είναι βιώσιμος εμπορικά, οικονομικά και τεχνικά και μάλιστα το κόστος κατασκευής του είναι μικρότερο από το αρχικά υπολογιζόμενο. Έτσι, δεδομένης της παρουσίας μεγάλων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στην περιοχή, αλλά και της συμμετοχής της ΕΕ, εκτιμάται ότι οι ανησυχίες σχετικά με τις προοπτικές χρηματοδότησης τους έργου δεν είναι βάσιμες.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τελικά την απάντηση φαίνεται ότι θα την δώσει η αγορά, κρίνοντας ποια (ή ποιες, σε περίπτωση που οι όγκοι το επιτρέπουν) επιλογή διασφαλίζει τα συμφέροντά της. Η γεωπολιτική διάσταση διαπλέκεται έντονα με την οικονομική, η οποία αναμένεται ότι θα έχει και τον τελικό λόγο.