Με θετικές εξελίξεις, αλλά και τα δεδομένα προβλήματα, μπήκε το 2019 για τον κόσμο της εργασίας. Ξεκινώντας από το σημαντικότερο, υπενθυμίζουμε ότι από την επόμενη Παρασκευή, 1η Φεβρουαρίου, θα ισχύσει ο νέος, αυξημένος κατώτατος μισθός. Απομένει η εισήγηση της υπουργού Εργασίας, Έφης Αχτσιόγλου, στο υπουργικό συμβούλιο, όπου και θα ανακοινωθεί το ύψος του κατώτατου μισθού από τον πρωθυπουργό και, ακολούθως, η έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης.
Οι τελευταίες πληροφορίες κάνουν λόγο για αύξηση, με βάση την πρόταση των εμπειρογνωμόνων, από 5 μέχρι 10%, δεδομένου ότι πρόθεση του υπουργείου Εργασίας είναι η αύξηση αυτή «να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, με γνώμονα και τις αντοχές της οικονομίας». Ο νέος κατώτατος μισθός θα ισχύει και για τους νέους εργαζόμενους, κάτω των 25 ετών, οι οποίοι υφίστανται από το 2012 τη ρατσιστική διάκριση που ονομάστηκε «υποκατώτατος μισθός» (των 510 ευρώ μικτά).
Συνολικά, αναμένεται να επηρεαστούν θετικά περίπου 450.000 εργαζόμενοι που αμείβονται με τον κατώτατο, αλλά και περίπου 150.000 με 200.000 που αμείβονται με λίγο υψηλότερο μισθό (ο ακριβής αριθμός θα εξαρτηθεί από το ύψος της αύξησης).
Ακόμα 300.000 θα επωφεληθούν από την αύξηση (συνολικά 24) επιδομάτων, τα οποία συνδέονται με το ύψος του κατώτατου μισθού, όπως το επίδομα ανεργίας και οι παροχές μητρότητας.

Την ίδια στιγμή, σημαντικό εργαλείο στα χέρια των εργαζομένων συνιστά η επαναφορά, μετά τη λήξη του 3ου Μνημονίου, των βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Εξέλιξη που οδήγησε στην επέκταση, μέχρι σήμερα, 10 κλαδικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ΣΣΕ), οι οποίες καλύπτουν συνολικά περίπου το 15% του εργατικού δυναμικού της χώρας, αλλά, κυρίως, δημιούργησε κλίμα «κινητικότητας» στο χώρο των συνδικάτων, προκειμένου να διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες για ακόμα μεγαλύτερο τμήμα της εργατικής τάξης.
Εντός του 2019 θα κριθεί η τύχη μερικών ακόμα συμβάσεων που αφορούν εργαζόμενους στους κλάδους της ενέργειας – εμπορίας πετρελαιοειδών, των ζαχαρωδών, των μεταλλείων και της καπνοβιομηχανίας.
Ωστόσο, τα εμπόδια που θέτουν οι εργοδότες στο πεδίο των συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένουν ισχυρά.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με όσα καταγγέλλει η Ένωση Τεχνικών Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΤΕΡ) στην «Εποχή», οι εργοδότες του κλάδου προσέφυγαν στο ΣτΕ («με έωλα και προσχηματικά επιχειρήματα») κατά της επέκτασης της ΣΣΕ που… οι ίδιοι υπέγραψαν πρόσφατα, μία κίνηση που φαντάζει παράδοξη, αλλά είναι ενδεικτική της διάθεσης των μιντιαρχών για επιβολή καθεστώτος γαλέρας στα «μαγαζιά» τους.
Την ίδια στιγμή, ενώ σε συνάντηση ενώπιον του γ.γ. του υπουργείου Εργασίας, οι εργοδότες της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης συμφώνησαν για έναρξη διαπραγματεύσεων για ΣΣΕ, η Ομοσπονδία των Ιδιοκτητών Φροντιστηρίων προσέφυγε επίσης στο ΣτΕ ζητώντας να «γκρεμιστεί» το άρθρο 30 του «νόμου Φίλη», ο οποίος έβαλε «φρένο» στον κατήφορο των μισθών του κλάδου (αν αθροίσουμε φροντιστήρια και Κέντρα Ξένων Γλωσσών, περιλαμβάνει περίπου 60.000 εργαζόμενους), καθώς και η ερμηνευτική εγκύκλιος Κατρούγκαλου.
Παρενθετικά, μιας και ο λόγος για το ΣτΕ, αναφέρουμε ακόμα ένα «αγκάθι» στην πρώτη μεταμνημονιακή περίοδο: πριν μερικές ημέρες κρίθηκε συνταγματική η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές της θερινής περιόδου σε ορισμένες περιοχές της χώρας. «Οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι μεγάλες, διότι αυτή έσπευσε το 2017, δια του Δ. Παπαδημητρίου, να ικανοποιήσει δανειστές και μεγαλοεργοδότες στην προσπάθεια κατάργησης της κυριακάτικης αργίας», ανέφερε η Ομοσπονδία των Ιδιωτικών Υπαλλήλων, προαναγγέλλοντας νέες κινητοποιήσεις.
Σε έναν ακόμα κλάδο που εμφανίστηκαν θετικά σημάδια το 2018, με τις ΣΣΕ για τους εργαζόμενους στα τουριστικά λεωφορεία Κω, Ρόδου και Κρήτης, όπως αναφέρει στην «Εποχή» ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνδικάτων Μεταφορών, Θέμης Αμπλάς, οι εργοδότες αρνούνται να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για συμβάσεις που αφορούν περίπου 50.000 εργαζόμενους (αστικά και υπεραστικά ΚΤΕΛ, οδηγοί φορτηγών, τουριστικά λεωφορεία, οδηγοί ταξί, οδηγοί στο δημόσιο με σχέση ιδιωτικού δικαίου), με αποτέλεσμα να μένει ως ο μόνος ανοιχτός δρόμος, αυτός της διαιτησίας (ΟΜΕΔ).

Τα παραπάνω, ασφαλώς, δεν αφορούν μόνο τις μεταφορές, αλλά μία σειρά από κλάδους όπου συνδικάτα και εργαζόμενοι βρίσκουν απέναντί τους «τοίχο».
Ήδη έχει διατυπωθεί η κριτική ότι η επεκτασιμότητα των ΣΣΕ θα βρει εμπόδιο στη μη υποχρέωση των εργοδοτικών οργανώσεων να καταθέτουν το μητρώο μελών, αποφεύγοντας έτσι την επέκταση μιας υπογραφείσας ΣΣΕ.
Ακόμα χειρότερα, όταν οι εργοδότες δεν προσέρχονται σε διάλογο, μένει στον ΟΜΕΔ να δώσει λύση, όταν προσφεύγουν σε αυτόν οι εργαζόμενοι. Στο πεδίο αυτό υπάρχουν, από τη μία, ανησυχητικά δείγματα, όπως η πρόσφατη απόφαση για την επιχειρησιακή σύμβαση στον υπερκερδοφόρο ΟΠΑΠ, η οποία δεν ικανοποίησε, σύμφωνα με πληροφορίες, τους εργαζόμενους. Αλλά και αποφάσεις πιο ισορροπημένες, όπως της Τριμελούς Επιτροπής του ΟΜΕΔ, στα μέσα του περασμένου έτους, η οποία δέχτηκε το αίτημα των εργαζομένων στον επισιτισμό για αυξήσεις 1% επί των μισθών του 2016 . Αφορά περίπου το 30% του κλάδου, το οποίο εργάζεται για τις μεγάλες επιχειρήσεις και η εφαρμογή της καθυστέρησε λόγω της προσφυγής των εργοδοτών στον επόμενο βαθμό (την Πενταμελή Επιτροπή), η απόφαση του οποίου αναμένεται σύντομα.
Ωστόσο, ο κλάδος αυτός, στον οποίο περιλαμβάνονται εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, παραμένει σε μεγάλο βαθμό «αρρύθμιστος», ενώ το τελευταίο διάστημα έχουν πυκνώσει τα εργατικά δυστυχήματα με θύματα διανομείς, αλλά και οι κινηματικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας.
Ως μοχλό πίεσης προς την εργοδοσία, το υπουργείο Εργασίας εξέδωσε εγκύκλιο η οποία προβλέπει επιγραμματικά τη συντήρηση του οχήματος με ευθύνη του εργοδότη και την παροχή του κατάλληλου εξοπλισμού στο διανομέα. Ωστόσο, εξαιρείται το κράνος, γιατί εμπίπτει στην υποχρέωση του ΚΟΚ.

Το ζήτημα της προστασίας και των όρων εργασίας των οδηγών δικύκλου συνολικά, ντελιβεράδων, αλλά και εργαζόμενων στις ταχυμεταφορές, έχει τεθεί επί τάπητος και στο υπουργείο Εργασίας και το επόμενο διάστημα εργοδοτικές ενώσεις και εργατικά σωματεία αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες της «Εποχής», να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένα μέτρα, μεταξύ των οποίων και το καθεστώς υπό το οποίο θα παρέχεται το όχημα στον εργαζόμενο.
Η συζήτηση αυτή συνδέεται με το τεράστιο ζήτημα της Υγείας και της Ασφάλειας στην εργασία και την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων στα χρόνια της κρίσης. Δεδομένου ότι περίπου το 30% από αυτά καταγράφεται στην Αττική, το Εργατικό Κέντρο Αθήνας, με αφετηρία τη συνάντηση με την υπουργό Εργασίας την επόμενη Τρίτη 29/1, θα εντείνει την πίεση για συγκεκριμένες θεσμικές παρεμβάσεις.

Στην εξίσωση παραμένει ασφαλώς και η εργοδοτική αυθαιρεσία, που γιγαντώθηκε την περίοδο των μνημονίων, λόγω και της πολιτικής απόφασης αποψίλωσης και αδρανοποίησης του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) από τις προηγούμενες κυβερνήσεις (επί Βρούτση καταργήθηκε ακόμα και το νομικό του τμήμα).
Με την ολοκλήρωση των προσλήψεων που ανακοίνωσε πρόσφατα το αρμόδιο υπουργείο, αλλά και της κινητικότητας, το προσωπικό του ΣΕΠΕ θα φτάσει τα 950 άτομα, ενισχυμένο με πάνω από 240 εργαζόμενους ή κατά περίπου 35% σε σχέση με το 2014, αλλά σίγουρα χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη στήριξη.
Σημαντικό είναι, όπως υπογραμμίζουν πηγές του ΣΕΠΕ στην «Εποχή», ότι τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχουν «άβατα» για τους επιθεωρητές, όπως συνέβαινε παλαιότερα: «η νομιμότητα εφαρμόζεται και το ίδιο θα συνεχιστεί και τη νέα χρονιά, σε κάθε χώρο δουλειάς, από μεγάλα “ψάρια” (το αποδεικνύουν οι συνεχείς έλεγχοι σε τραπεζικά καταστήματα), μέχρι και δημόσιες επιχειρήσεις, όπως έδειξε ο έλεγχος στον ΟΛΘ, όταν ακόμα ήταν δημόσιος».
Συμπερασματικά, η εργοδοτική ασυδοσία παραμένει, ο δρόμος είναι σίγουρα μακρύς για την επαναφορά αυτού που αποκαλούμε «κανονικότητα στην αγορά εργασίας», ωστόσο, το απέναντι στρατόπεδο δεν παίζει, πλέον, χωρίς αντίπαλο.