Του Δημήτρη Αβαρλή
Παρ, 17 Ιανουαρίου 2020 - 08:51
Οι ενεργειακές κοινότητες βρίσκονται στην ελληνική επικαιρότητα τα τελευταία δύο χρόνια και αποκτούν πλέον δυναμικό ρόλο, αφού αποτελούν βασικό εργαλείο για την επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης. Στόχος είναι να ενεργοποιηθεί η κοινωνία και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Για τις εξελίξεις γύρω από το θεσμό των ενεργειακών κοινοτήτων μιλάει στο energia.gr ο κ. Θεοχάρης Τσούτσος, Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης στη σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος και Διευθυντής του εργαστηρίου Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων.
AddThis Sharing Buttons
Ο κ. Τσούτσος τονίζει πως βασικές αξίες των ενεργειακών κοινοτήτων είναι η αυτοευθύνη, η δημοκρατία, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη. Επισημαίνει πως μπορούν να παίξουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου της ενεργειακής φτώχειας. Επιπλέον, αναφέρεται και σε διεθνή παραδείγματα ενεργειακών κοινοτήτων. Όπως τονίζει «παγκόσμια υπάρχουν περισσότερες από 2.400 ενεργειακές κοινότητες με περίπου ένα εκατομμύριο μέλη που συνεχώς αυξάνονται».
Συμπληρώνονται δύο χρόνια από την ψήφιση του νόμου για τις ενεργειακές κοινότητες. Τι έχει αλλάξει από τότε και ποια θεωρείται τα σημαντικότερα προβλήματα που εμποδίζουν την περαιτέρω ανάπτυξή τους;
Οι ενεργειακές κοινότητες, έχουν αναγνωριστεί σήμερα πανευρωπαϊκά, και όχι μόνο, ως ένα δυναμικό εργαλείο για την ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών προς την ενεργειακή μετάβαση και την αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.
Στη χώρα μας θεσμικά δεν είχαμε σημαντικές εξελίξεις τελευταία. Υπάρχει αμηχανία και ερωτηματικά σε σχέση με τα οικονομικά και λοιπά κίνητρα μιας ενεργειακής κοινότητας σε σύγκριση με μια συμβατική επένδυση. Επιπλέον εμπόδιο είναι οι γνωστές αργές διαδικασίες που ακολουθούνται για τη σύνδεση με το δίκτυο και τον ενεργειακό συμψηφισμό (net metering), ειδικά στα μη διασυνδεδεμένα δίκτυα. Υπάρχουν βέβαια προσπάθειες για την απλοποίηση των διαδικασιών γενικότερα στις ενεργειακές επενδύσεις (πχ με την κατάργηση της άδειας για την ενεργειακή παραγωγή από ΑΠΕ) που μειώνουν το χρόνο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Στην πράξη όμως υπάρχει έντονη κινητικότητα για τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων και υπάρχει ένας μικρός αριθμός που έχει δημιουργηθεί νομικά, αλλά – προφανώς- στις περισσότερες από αυτές θα πρέπει να δούμε τα αποτελέσματά τους όταν πλέον λειτουργήσουν.
Να μην ξεχάσουμε βασικές αξίες τους, όπως η αυτοευθύνη, η δημοκρατία, η ισότητα, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη. Αυτές μοιάζουν σήμερα οραματικές Απαιτείται χρόνος για να μάθουμε να λειτουργούμε με πολύ διαφορετικό τρόπο από τους από τους γνωστούς γεωργικούς συνεταιρισμούς του παρελθόντος.
Θα ήταν χρήσιμο οι αναγνώστες να επισκεφτούν την ιστοσελίδα
που είναι το πλέον ενημερωμένο εγχειρίδιο σήμερα, ως αποτέλεσμα συνεργασίας του εργαστηρίου μας, των Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, του ΚΑΠΕ και της Electra Energy με την υποστήριξη του Ιδρύματος Heinrich Boll Stiftung. Έχει γίνει προσπάθεια να έχει πρακτικές και χρήσιμες λεπτομέρειες.
Από την μέχρι τώρα εμπειρία οι ενεργειακές κοινότητες δημιουργούνται στην ύπαιθρο και χρησιμοποιούνται ως εργαλείο από επαγγελματικές ομάδες(αγρότες) για τη μείωση του ενεργειακού κόστους. Στις πόλεις υπάρχουν παραδείγματα ενεργειακών κοινοτήτων;
Η ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων, η οποία είναι η πλέον συνήθης τεχνολογική επιλογή, απαιτεί διαθέσιμες επιφάνειες, που συνήθως σπανίζουν στις πόλεις. Επίσης η γνωστή, ευρέως διαδεδομένη κουλτούρα μας, περί του συνεταιρίζεσθαι και διαχείρισης των κοινών, εμποδίζει ομάδες πολιτών να ενωθούν σε επίπεδο γειτονιάς, περιοχής και να οργανωθούν σε μορφή ενεργειακής κοινότητας.
Αν και οι ενεργειακές κοινότητες είναι συνηθέστερες στις αγροτικές περιοχές (πχ για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας ή των υπολειμμάτων βιομάζας), πανευρωπαϊκά έχουμε πολλά παραδείγματα από αστικού χαρακτήρα κοινότητες, κυρίως αξιοποιώντας τα φωτοβολταϊκά συστήματα και τον ενεργειακό συμψηφισμό.
Και εδώ στην Κρήτη υπάρχει μεγάλη κινητικότητα από τους Δήμους, που το υπάρχον πλαίσιο δίνει προνομιακό ρόλο κυρίως προς τα φωτοβολταϊκά και την αιολική ενέργεια.
Θα μπορούσαν να συμβάλουν οι ενεργειακές κοινότητες στην αντιμετώπιση του κοινωνικού φαινομένου της ενεργειακής φτώχειας;
Ναι. Έχουμε ενημερωθεί για αντίστοιχα παραδείγματα από το εξωτερικό, πχ την Ισπανία και τη Γαλλία με προνομιακά τιμολόγια για ευαίσθητες ομάδες. Εν τούτοις στην αγορά, διεθνώς, ευνοούνται οι παραδοσιακές μορφές επιχειρήσεων που διαθέτουν μεγαλύτερη εμπειρία, ευελιξία και λειτουργούν οικονομικά πιο ανταγωνιστικά από εναλλακτικά σχήματα όπως οι ενεργειακές κοινότητες. Εν τούτοις τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των ενεργειακών κοινοτήτων είναι η διαφάνεια, η κινητοποίηση ακόμη και απομονωμένων ή περιθωριακών τμημάτων της, ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ως καταναλωτές και μικροί επενδυτές (prosumers), η ίδια η κοινωνικοποίηση των μελών της. Αυτή η κινητοποίηση βοηθά μεσοπρόθεσμα στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και την ενίσχυση των θεσμών της ενεργειακής δικαιοσύνης. Εννοείται και στην επιτάχυνση επενδύσεων πράσινης ενέργειας που καθυστερούν λόγω τοπικού σκεπτικισμού.
Εφόσον η αντίληψη των ενεργειακών κοινοτήτων αφομοιωθεί από την καθημερινή μας συμπεριφορά μπορούν να δημιουργηθούν και πολύ μικρές κοινότητες για την αξιοποίηση τοπικών πόρων αξιοποιώντας αρχές της κυκλικής οικονομίας, με την αναγκαία – βέβαια - προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου, πχ για την ανακύκλωση χρησιμοποιημένων μαγειρικών ελαίων ή μεταλλικών υλικών με μεγάλη αγοραία τιμή. Αυτό θα ανακούφιζε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού που βρίσκονται στη ζώνη της φτώχειας.
Οι αναγνώστες σας μπορούν να επισκεφτούν το σύνδεσμο:
όπου θα βρουν ένα πρακτικό οδηγό αποτέλεσμα της συνεργασίας του εργαστηρίου Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, με το INZEB και το ‘Ίδρυμα Heinrich Boll Stiftung.
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προτάσσει συγκεκριμένες κατευθύνσεις σε σχέση με το πως θα πρέπει να διαμορφωθεί το ενεργειακό μείγμα της χώρας. Ποιες είναι οι προβλέψεις για την ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων;
Η πρόσφατη αναθεώρηση της Κοινοτικής Οδηγίας 2018/2001 για την προώθηση των εφαρμογών ΑΠΕ προβλέπει ρητά σαφή ρόλο για τις ενεργειακές κοινότητες και την ανάγκη των Κρατών-Μελών να υποστηρίξουν τη ανάπτυξή τους. Συνεπώς το εθνικό μας σχέδιο υποχρεωτικά συμπεριλαμβάνει με κάποιες αναφορές και τις ενεργειακές κοινότητες. Εν τούτοις, κατά τη γνώμη μου, αυτό γίνεται σχεδόν τυπικά, αποφεύγοντας να χωροθετήσει το ρόλο τους ή/και την ύπαρξη τους στο νέο ενεργειακό τοπίο της απανθρακοποίησης που θα δημιουργούσε την απαραίτητη δυναμική για να διευκολύνει τη υγιή βιώσιμη ανάπτυξή τους. Επίσης αξιοποιώντας τη υπάρχουσα μακροχρόνια διεθνή εμπειρία. Ρόλο όμως που τον παραχωρεί εμφατικά στο φυσικό αέριο, που για το ορατό μέλλον θα παραμείνει εισαγόμενος ενεργειακός πόρος. Ελπίζουμε αυτό να συμπεριληφθεί το συντομότερο, αφού στη χώρα μας, έχουμε πλέον τεχνογνωσία κα εμπειρία, τόσο εθνικά, όσο και ευρωπαϊκά.
Η διεθνής εμπειρία ποια είναι; Υπάρχουν πετυχημένα παραδείγματα ενεργειακών κοινοτήτων;
Παγκόσμια υπάρχουν περισσότερες από 2.400 ενεργειακές κοινότητες με περίπου ένα εκατομμύριο μέλη που συνεχώς αυξάνονται. Δημιουργούνται μάλιστα εθνικές ομοσπονδίες και Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία (rescoop.eu). Είναι η Som Energia στην Ισπανία, η Ecopower στο Βέλγιο, η Enercoop στη Γαλλία, η COOPERATIVO στην Πορτογαλία, η SEV στη Δανία.
Υπάρχει αναρτημένη πλούσια πληροφορία στα πλαίσια του έργου rescoopplus του HORIZON 2020 αναρτημένο στην ιστοσελίδα:
Στα πλαίσια αυτά το εργαστήριο μας ανέλυσε την ενεργειακή συμπεριφορά περισσότερων από 60.000 μελών ενεργειακών κοινοτήτων σε 6 χώρες-μέλη. Μέρος των αποτελεσμάτων είναι δημοσιευμένο σε ανοικτή πρόσβαση από το διεθνές επιστημονικό περιοδικό energies:
ΠΗΓΗ:https://www.energia.gr/article/163119/th-tsoytsos-oi-energeiakes-koinothtes-apoteloyn-ergaleio-gia-thn-energeiakh-metavash