Η τελευταία απόφαση της κοινοπραξίας διαχείρισης του κοιτάσματος ‘’Λεβιάθαν’’ στην ΑΟΖ του Ισραήλ (Chevron-Shell-Delek) για την υλοποίηση της Β’ φάσης ανάπτυξης, με την οποία προσδιορίζεται η Αίγυπτος σαν τόπος προορισμού του παραγόμενου πλεονασματικού (πέραν των αναγκών της αγοράς του Ισραήλ) Φυσικού Αερίου (ΦΑ), είχε σαν αποτέλεσμα σοβαρές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Ταυτόχρονα ξεκίνησε έντονος δημόσιος διάλογος με σοβαρές ή λιγότερο σοβαρές τοποθετήσεις για το τι προκάλεσε την απόφαση αυτή, κάποιες από τις οποίες έφτασαν στα όρια σεναρίων  συνομωσίας. Με το παρόν άρθρο θα προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα μέσα από το πρίσμα της Έρευνας και Παραγωγής Υδρογονανθράκων, εξοβελίζοντας οποιεσδήποτε θεωρίες συνομωσίας.

Το κοίτασμα ‘’Λεβιάθαν’’ ( αποθέματα 22 Tcf- τρισεκατομύρια κυβικά πόδια) είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ανατολική Μεσόγειο,  μετά το ‘’Ζορ’’ (30 Tcf) το οποίο ανακαλύφθηκε στην Αιγυπτιακή ΑΟΖ το 2015 και μπήκε σε παραγωγή 2,5-3 χρόνια αργότερα δίνοντας ‘’το φιλί της ζωής’’ στην οικονομία και σταθερότητα της Αιγύπτου. Το ‘’Λεβιάθαν’’ ανακαλύφθηκε το 2010 και μπήκε σε παραγωγή στο τέλος του 2019, μετά την ολοκλήρωση της Α΄ Φάσης ανάπτυξης που διέθεσε τις πρώτες ποσότητες στην εσωτερική αγορά του Ισραήλ, στην Ιορδανία και την Αίγυπτο. Με τα έργα της  Β΄ φάσης δίνεται δυνατότητα αξιοποίησης του μεγαλύτερου μέρους της παραγωγικής  δυνατότητας του κοιτάσματος, η οποία θα πρέπει να διοχετευθεί σε αγορές του εξωτερικού για να είναι δυνατή η απόσβεση των επενδυμένων κεφαλαίων τα οποία μετρούνται σε αρκετά δις $! 

Οι επιλογές που είχε η κοινοπραξία για την εξαγωγή του μεγάλου πλεονασματικού δυναμικού του κοιτάσματος ήταν: (βλέπε χάρτης-1 από παλαιότερες δημοσιεύσεις μου)

α) μέσω του Μεσογειακού Αγωγού (East Med)  προς τις αγορές της Ευρώπης, ( είναι και φαίνεται ότι θα παραμείνει σε πολιτικό/θεωρητικό επίπεδο),

β) Μέσω αγωγού προς την αγορά των >50 Bcm(δις κυβ. μέτρων) ΦΑ /έτος της Τουρκίας, 

 γ) Μέσω αγωγού προς τα κέντρα υγροποίησης ΦΑ της Αιγύπτου  και από εκεί ως υγροποιημένο ΦΑ (LNG) στις διεθνείς αγορές.

Υπογραμμίζοντας ότι το πλεονασματικό δυναμικό ΦΑ  του ‘’Λεβιάθαν’’ είναι και το μοναδικό διαθέσιμο για εξαγωγές στην περιοχή, θα ήθελα να σχολιάσω τις τρεις επιλογές:

 Η πρώτη επιλογή φαίνεται αντί-οικονομική και ως εκ τούτου θεωρητική  και η κοινοπραξία των εταιριών Chevron-Shell-Delek δεν θα μπορούσε να βασισθεί σε θεωρητικά σχέδια (μάλλον πολιτικά), τα οποία θέλουν τεράστιο χρόνο ωρίμανσης, για να υλοποιηθούν και να υπάρξουν περιθώρια απόσβεσης (;) των επενδύσεων,  παρά την πολιτική υποστήριξη από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Η Ελλάδα όμως δεν έχει δικά της αποθέματα ΦΑ και δεν μπορεί πρακτικά να συνεισφέρει σε τροφοδοσία του αγωγού και να επηρεάσει τις αποφάσεις. Η Κύπρος ενώ διαθέτει μεν κάποια αποθέματα ΦΑ, είχε ήδη αποφασίσει να εξαγάγει το ΦΑ του κοιτάσματος ‘’Αφροδίτη’’ στην Αίγυπτο, οπότε δεν μπορεί να συνεισφέρει ΦΑ στον East Med και δεν μπορεί να διαμαρτύρεται για την περιθωριοποίηση του έργου αυτού. Το Ισραήλ που έχει το κοίτασμα ‘’Λεβιάθαν’’ παρέχει την αναγκαία πολιτική υποστήριξη να εξαχθεί το πλεονασματικό  ΦΑ στην Αίγυπτο, ,,, αφήνοντας αδειανό τον East Med.  Αντιφατικές θέσεις και από τις τρεις χώρες υποστήριξης του  East Med.  Εξ άλλου και η ίδια η Αίγυπτος δεν είχε κρύψει την δυσαρέσκεια της για το σχέδιο αγωγού East Med, διότι κινείτο αντίθετα με τις πάγιες επιδιώξεις της για μεταφορά του πλεονασματικού ΦΑ στα δικά της, υπολειτουργούντα, κέντρα υγροποίησης, γεγονός το οποίο τελικά πέτυχε.

Η δεύτερη επιλογή για μεταφορά του ΦΑ προς την μεγάλη αγορά ΦΑ της Τουρκίας, απορρίφθηκε  από την κυβέρνηση του Ισραήλ για γεωπολιτικούς λόγους. Το Ισραήλ  δεν θα ήθελε εμπλοκή της απρόβλεπτης Τουρκίας ‘’στα πόδια της’’, σε μακρόπνοα έργα ΦΑ, παρά το ότι η επιλογή αυτή θα ήταν η πλέον συμφέρουσα οικονομικά λύση την οποία καλόβλεπαν και κάποια μέλη της κοινοπραξίας του ‘’Λεβιάθαν’’.

Η τρίτη επιλογή, που τελικά προκρίθηκε, παρουσίαζε εξ αρχής μεγάλα πλεονεκτήματα τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις, όπως: ι) η ύπαρξη δύο έτοιμων υποδομών υγροποίησης στην Αίγυπτο, (αξίας αρκετών δις δολαρίων)  ένα από τα οποία διαχειρίζεται η SHELL, η οποία που είναι μέλος της κοινοπραξίας του ‘’Λεβιάθαν’’, ιι) Η Αίγυπτος είναι από μόνη της πολύ μεγάλη καταναλωτική αγορά ΦΑ, με πολύ δυνατή βιομηχανία υπηρεσιών έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων και μεγάλες ανακαλύψεις ΦΑ, ιιι) Η Αίγυπτος είναι σοβαρή στρατιωτική δύναμη με τεράστια επήρεια στον Αραβικό κόσμο και στις χώρες της περιοχής γεγονός το οποίο συμβάλλει στην ασφάλεια του Ισραήλ. iv) Οι γεωπολιτικές συνεργασίες Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου και Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ προσφέρουν εχέγγυα σταθερότητας.

Η τρίτη επιλογή εισέρχεται πλέον σε φάση υλοποίησης. Την επιλογή αυτή είχα προβλέψει σε άρθρα μου στο EnergyPress και σε αρκετές παρουσιάσεις σε συνέδρια το 2019-2020. Ενδεικτικά ξανά- παρουσιάζω τον χάρτη 2 από παλαιότερη αρθρογραφία μου, για να σχολιάσω και κάποιες άλλες  γεωπολιτικές επιπτώσεις από την επιλογή εξαγωγής του πλεονασματικού ΦΑ του ‘’Λεβιάθαν στην Αίγυπτο.

Όπως προανάφερα μία από τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της Β΄ φάσης του σχεδίου ανάπτυξης του κοιτάσματος ‘’Λεβιάθαν’’ ήταν η τοποθέτηση στο περιθώριο του σχεδίου αγωγού East Med, λόγω έλλειψης  διαθέσιμων αποθεμάτων Φυσικού Αερίου. 

Μια άλλη επίπτωση αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία και την εκμετάλλευση του κοιτάσματος ‘’Αφροδίτη’’ (4.1 Tcf - ανακάλυψη 2010). Ανέκαθεν είχα (και δημοσίευσα) την άποψη ότι το κοίτασμα ‘’Αφροδίτη’’ ήταν δορυφόρος του κοιτάσματος ‘’Λεβιάθαν’’,  (χάρτης 2) λόγω γειτνίασης, μικρότερου μεγέθους και κοινής ιδιοκτησίας (κοινοπραξία Chevron-Shell-Delek) και ότι ήταν φυσικό να ακολουθήσει τον δρόμο της εκμετάλλευσής του μεγαλύτερου  κοιτάσματος Λεβιάθαν, όταν θα ερχόταν  η ώρα της επιχειρηματικής απόφασης για την πλήρη ανάπτυξη του. Το κοίτασμα ‘’Αφροδίτη’’ λόγω του μικρού του σχετικά μεγέθους και λόγω του μικρού μεγέθους της Κυπριακής αγοράς ΦΑ, είναι αδύνατο να υποστηρίξει αυτοτελή, βιώσιμα σχέδια εκμετάλλευσής του, χωρίς να υπάρχουν συνέργειες με υφιστάμενες υποδομές ή άλλες ανακαλύψεις ΦΑ της Κύπρου ή της περιοχής.   Για αυτό εξεπλάγην με την απόφαση της Κυπριακής Κυβέρνησης να αναθεωρήσει  την σύμβαση εκμετάλλευσης του κοιτάσματος Αφροδίτη, υπέρ των εταιριών της κοινοπραξίας, οι οποίες καθυστερούσαν τα έργα ανάπτυξης του κοιτάσματος με τον ισχυρισμό ότι ‘’δεν έβγαιναν’’, ενώ στην πραγματικότητα περίμεναν να παρθεί η τελική απόφαση για την ολοκληρωμένη εκμετάλλευση του ’’Λεβιάθαν’’.  Σήμερα φαίνονται δύο σχέδια αγωγών προς την Αίγυπτο (χάρτης 2) , ένας από το ‘’Αφροδίτη’’ και ένας από το ‘’Λεβιάθαν’’ οι οποίο  είναι πολύ κοντά ο ένας στον άλλο. Είναι φυσικό για την κοινοπραξία να κατασκευάσει μόνο ένα αγωγό (του μεγαλύτερου κοιτάσματος) στον οποίο θα συνδεθεί το κοίτασμα ‘’Αφροδίτη’’.  Η κοινοπραξία όμως κατάφερε με κατάλληλους χειρισμούς και  στον κατάλληλο χρόνο να αποκομίσει πρόσθετα οφέλη από την Κυπριακή Κυβέρνηση. Μετά την τελική απόφαση για το ‘’Λεβιάθαν’’ είναι βέβαιο ότι η κοινοπραξία  θα δρομολογήσει τις εξελίξεις για το ‘’Αφροδίτη’’, με πρώτο βήμα την εκτέλεση της απαραίτητης δεύτερης γεώτρησης επιβεβαίωσης των αποθεμάτων, την οποία η κοινοπραξία καθυστερούσε περιμένοντας την απόφαση για το ‘’Λεβιάθαν’’.

ΥΓ Προς ναυτιλομένους: Η Τουρκία δεν θα παραμείνει απαθής και απομονωμένη. Όταν  θα περάσει το επικείμενο Συμβούλιο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα αποσοβηθούν οι κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας για τις παράνομες δραστηριότητες της στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα της περιοχής Καστελλόριζου με το σεισμογραφικό ‘’Oruc Reis’’ και αφού θα έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία, ερμηνεία και αξιολόγηση των παρανόμως κτηθέντων σεισμικών ( > 10.000 χλμ σεισμικών γραμμών 2D), η Τουρκία θα επανέλθει στην περιοχή για να εκτελέσει νέα σεισμικά 3D, προκειμένου να προχωρήσει σε ερευνητικές γεωτρήσεις και να ολοκληρώσει τα σχέδια της.  Η Τουρκία όχι μόνο δεν έφυγε από την περιοχή, αλλά αποσύρθηκε προσωρινά προκειμένου να τις δοθεί χρόνος επεξεργασίας και αξιολόγησης των κτηθέντων σεισμικών και αφετέρου να αποσοβήσει τις σε βάρος της κυρώσεις