του Αδάμ Αδαμόπουλου

Παρ, 18 Σεπτεμβρίου 2020 - 10:06

σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, η εξάπλωση του κορωνοϊού επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τον ενεργειακό κλάδο σε όλες τις μορφές ενέργειας. Η πλέον εμφανής επίπτωση ήταν η αιφνίδια και μεγάλη μείωση της ζήτησης, η οποία επηρέασε το σύνολο των ενεργειακών αγορών, επιφέροντας σημαντική υποχώρηση των τιμών, ιδίως στον πετρελαϊκό κλάδο, αλλά και στον τομέα του φυσικού αερίου και δευτερευόντως στον ηλεκτρισμό.

Στην έκθεση επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότοι ο COVID-19 επέδρασε αρνητικά στις έρευνες υδρογονανθράκων, στην κατασκευή και συντήρηση ενεργειακών και βιομηχανικών μονάδων (ηλεκτροπαραγωγή, διύλιση, μεταφορές), στους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας και στις εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών, στους κατασκευαστές φωτοβολταϊκών πλαισίων και ανεμογεννητριών, αλλά και στους παραγωγούς μπαταριών για ηλεκτροκίνητα οχήματα και κατά συνέπεια στους κατασκευαστές αυτών, τόσο σε επίπεδο προσφοράς και ζήτησης, όσο και τιμών. Επίσης, αρνητικές ήταν οι συνέπειες στις ναυπηγήσεις τάνκερς και πλοίων μεταφοράς LNG και LPG, καθώς και σε ειδικές υπεράκτιες κατασκευές για μονάδες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ακόμη, η πανδημία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τις τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων στην ΕΕ (ETS), μέσω των περιορισμών που ασκεί στην οικονομική δραστηριότητα.

Στόχος της Ειδικής αυτής Έκθεσης του ΙΕΝΕ είναι να αναδείξει τις προαναφερθείσες επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορωνοϊού σε όλο το εύρος του ενεργειακού τομέα της Ελλάδας, παρέχοντας ένα ευρή φάσμα στοιχείων. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε στην ενδελεχή ανάλυση δεδομένων των βασικών φορέων και εταιρειών της εγχώριας ενεργειακής αγοράς και στην αποστολή και ανάλυση στοχευμένων ερωτηματολογίων σε επιλεγμένες εγχώριες ενεργειακές εταιρείες, με απώτερο σκοπό μία πιο ολοκληρωμένη και εξειδικευμένη απεικόνιση των επιπτώσεων του ιού σε εταιρείες όλων των κλάδων ενέργειας.

Βασικό ζητούμενο της Ειδικής Έκθεσης είναι να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους το ενεργειακό σύστημα της Ελλάδας ανταποκρίθηκε στην εξάπλωση της πανδημίας και πώς επηρεάστηκε από την λήψη περιοριστικών μέτρων, διατηρώντας την αξιοπιστία του και την εν πολλοίς εύρυθμη λειτουργία του. Ταυτόχρονα, η παρούσα Ειδική Έκθεση αποτελεί μία καταγραφή όλων όσων συνέβησαν από ενεργειακής πλευράς την περίοδο που ήταν σε έξαρση το φαινόμενο του κορωνοϊού, γεγονός που βοηθά στην διαμόρφωση κατάλληλων πολιτικών για την αντιμετώπιση αντίστοιχων περιπτώσεων κρίσεων στο μέλλον.

Όπως τονίστηκε, από τον επιεφαλής του ΙΕΝΕ, κ. Κωστή Σταμπολή, η νέα κατάσταση περιορισμένης κυκλοφορίας, κοινωνικής αποστασιοποίησης και εργασιακής αδράνειας έχει αλλάξει τα βασικά χαρακτηριστικά λειτουργίας του ενεργειακού συστήματος διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα. Η διατάραξη της βασικής σχέσης προσφοράς-ζήτησης, που καθορίζει ευθέως και την πορεία των τιμών, και η παγκόσμια οικονομική ύφεση αναμένεται να επηρεάσουν τον κλάδο της ενέργειας ακόμη περισσότερο. Στο επίκεντρο βρίσκεται ασφαλώς η ζήτηση που έχει υποχωρήσει σε πρωτοφανή επίπεδα ως αποτέλεσμα των αυστηρών περιοριστικών μέτρων της εξάπλωσης της πανδημίας, ενώ είναι άγνωστο πόσο αυτά θα διαρκέσουν.

Ο κ. Σταμπολής επεσήμανε την απότομη και μεγάλη μείωση της ενεργειακής ζήτησης που ήταν ιδιαίτερα εμφανής στα υγρά καύσιμα το α’ και β’ τρίμηνο του 2020, με την Ελλάδα να καταγράφει τον περασμένο Μάρτιο, συνολική πτώση πωλήσεων 33% και τον επόμενο μληνα Απρίλιο,75%. Πολύ λιγότερο μειωμένη ήταν η ζήτηση στο φυσικό αέριο και στον ηλεκτρισμό, όπου παρατηρήθηκε κάμψη της τάξεως του 10% και 5% αντίστοιχα. Στην αγορά πετρελαίου, σύμφωνα με εκτιμήσεις των εταιρειών του κλάδου, η συνολική ζήτηση αναμένεται να μειωθεί τουλάχιστον κατά 10 εκατ. βαρέλια την ημέρα.

Το συμπέρασμα του επικεφαλής του Ινστιτούτου είναι πως αφενός η ενεργειακή ζήτηση δεν πρόκειται να ανακάμψει σε επίπεδα προ κορωνοϊού, επειδή οι νέες κοινωνικές συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο που θα χρησιμοποιούμε και θα διαχειριζόμαστε την ενέργεια.

«Κοινός παρονομαστής θα αναδειχθεί η επίσπευση της μετάβασης σε ένα πλήρες ηλεκτρικό σύστημα (all electric system) που θα διευκολυνθεί από την αισθητή μείωση της χρήσης υδρογονανθράκων, όχι τόσο λόγω εφαρμογής μέτρων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, αλλά λόγω αλλαγής του μοντέλου εργασίας και της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής, με το peak oil demand να επισπεύδεται τουλάχιστον κατά 10 χρόνια», αναφέρεται στην έκθεση.

Ο κ. Σταμπολής εστίασε, ακόμη στο γεγονός ότι το εγχώριο ενεργειακό σύστημα δεν διαλύθηκε, επειδή είναι ψηφιοποιημένο, ενώ τόνισε το γεγονός ότι οι οι εταιρείες του κλάδου έχουν προβεί σε προβλέψεις και διαθέτουν σχέδια έκτακτης ανάγκης.

«Ιδίως ο ηλεκτρισμός λειτούργησε καλά, επειδή η Ελλάδα έχει ένα καλά διαφοροποιημένο σύστημα, με το αδύναμο σημείο του να εντοπίζεται στο ζήτημα των εσόδων, όπου υπήρξαν επιπτώσεις λόγω της αδυναμίας των πολιτών να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους», είπε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: «Η δύσκολη φάση πέρασε. Η ζήτηση εξομαλύνεται, αλλά και πάλι θα κυμανθεί τουλάχιστον 10% χαμηλότερα από πέρυσι, λόγω της μεγάλης ύφεσης στην οικονομία. Η αναδυόμενη κρίση ρευστότητας, λόγω της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοϊού, σηματοδοτεί την αρχή ενός «ντόμινο» συσσώρευσης οφειλών σε κάθε στάδιο της αλυσίδας της ενεργειακής αγοράς, που ξεκινάει από την προμήθεια και καταλήγει στην παραγωγή.»

Μεταξύ άλλων, στην ειδική έκθεση του ΙΕΝΕ, επισημαίνεται ότι μετά το τέλος της πανδημίας πολλά θα πρέπει να αλλάξουν στην οικονομική, κοινωνική και ενεργειακή ζωή στην χώρα μας, αλλά και διεθνώς, και ένα από τα σημαντικότερα είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τις κρίσιμες υποδομές μας και την λειτουργία της αγοράς. Η προετοιμασία για ακραίες καταστάσεις, με ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους, αποτελεί πλέον απόλυτη αναγκαιότητα.

Ακολούθως, ο κ. Δημήτρης Μεζαρτάσογλου παρουσίασε λεπτομερώς τα συμπεράσματα της μελέτης του ΙΕΝΕ, αναφερόμενος στην πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), που διαπίστωσε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση της ζήτησης, των τελευταίων 70 ετών, σε παγκόσμιο επίπεδο.   

Η διαδικτυακή παρουσίαση ολοκληρώθηκε με την υποβολή ερωτήσεων από πλευράς μελών του Ινστιτούτου και δημοσιογράφων.

Ο κ. Σταμπολής απαντώντας σε σχετική ερώτηση, αναφέρθηκε στο έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ, λέγοντας ότι αυτό δεν διαμορφώνεται μόνο λόγω κορονοϊού, αλλά και λόγω του ότι τον  Οκτώβριο του 2019, η κυβέρνηση αποφάσισε να πάρει 200 εκατ. ευρώ και να τα δώσει στην ΔΕΗ για να μπορέσει να ξεπεράσει τις οικονομικές δυσκολίες της. «Έγινε μια αύξηση των τιμολογίων, αλλά δεν πέρασε στον καταναλωτή. Αυτό κατέστη δυνατό επειδή ένα μέρος των χρημάτων, όχι όλα, αντλήθηκαν από τον συγκεκριμένο λογαριασμό που ήταν επιβαρυμένος από την αρχή και απλώς, η κρίση του κορονοϊού ήρθε να εντείνει το πρόβλημα», είπε χαρακτηριστικά.

Ακόμη, σε ερώτηση αναφορικά με το εάν στην έκθεση υπάρχει πρόβλεψη για το εάν παραταθεί η κρίση ποιοι κλάδοι της ενέργειας θα επηρεαστούν περισσότερο, ο κ. Σταμπολής επεσήμανε ότι αυτή τη στιγμή, με την κρίση να συνεχίζεται και μια αβεβαιότητα να υπάρχει, ο τομέας του πετρελαίου θα έχει τη μεγαλύτερη επίπτωση λόγω της μείωσης της κυκλοφορίας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης. «Δεν θα έχουμε, όμως, δραματικές αλλαγές. Θα έχουμε μια συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης, που, όπως ανέφερε ο πρόεδρος του ΣΕΕΠΕ, Γιάννης Αληγιζάκης σε συνέντευξή του στο energia.gr, θα φθάσει στο -15 στο β’ εξάμηνο, που θα  έχει επιπτώσεις στην οικονομία και στις επιχειρήσεις, όμως δεν θα προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που ήδη δημιούργησε,  καθώς οι εταιρείες έχουν κάνει τις προβλέψεις τους. Ενδεχομένως να υπάρξουν απώλειες θέσεων αλλά στο μέλλον, όχι άμεσα», τόνισε ο επικεφαλής του ΙΕΝΕ.

Αναφερόμενος, επίσης, στον ηλεκτρισμό και στο φ. αέριο, ο κ. Σταμπολής είπε πως η πιο σοβαρή επίπτωση θα είναι η αλλαγή του προφίλ κατανάλωσης ενέργειας σε 24ωρη βάση. Δηλαδή, θα δούμε ότι η κορύφωση της ζήτησης δεν θα συμβαίνει μέσα στην ημέρα, αλλά θα μεταφέρεται στις νυχτερινές ώρες, ή ακόμη μπορεί να υπάρξει μια ισοκατανομή. «Άρα  ίσως να είναι και πιο αποδοτική η αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων εφόσον υπάρχει ισοκατανομή, όμως αυτό δεν ευνοεί τις ΑΠΕ, ιδίως την ηλιακή ενέργεια, που ως γνωστόν καλύπτει τα peak των ωρών της ημέρας. Επομένως, το ενδιαφέρον θα στραφεί στα συστατικά του ημερησίου ενεργειακού μίγματος από πλευράς κατανάλωσης» πρόσθεσε ο ίδιος.

Σε ερώτηση για το πώς μπορεί να μειωθεί το κόστος του ηλεκτρισμού σε πραγματικά νούμερα, ο κ. Σταμπολής απάντησε ότι η Ελλάδα, σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της περιοχής, έχει τις υψηλότερες τιμές, κάτι που δεν συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια, επειδή ο λιγνίτης δεν είναι πλέον φθηνός, λόγω των ρύπων.  Γι΄αυτό και η ΔΕΗ έχει μειώσει στο ελάχιστο τη χρήση του και τον αντικαθιστά με φυσικό αέριο που είναι εισαγόμενο, άρα πιο ακριβό, αλλά και από ΑΠΕ που είναι μεν εγχώριες αλλά έχουν υψηλό κόστος, καθώς οι περισσότερες επιδοτούνται. «Άρα από τη μια μεριά, έχουμε την επιδότηση των ΑΠΕ και από την άλλη το αυξημένο κόστος εισαγωγής φ. αερίου και τις αυξημένες εισαγωγές net ηλεκτρισμού από τις γειτονικές χώρες.  Να θυμίσουμε ότι οι net εισαγωγές πριν από πάρα πολλά χρόνια, ήταν μεταξύ 4 και 6%, και ξαφνικά βρέθηκαν σήμερα να είναι 20-25%, επειδή το εισαγόμενο ρεύμα έχει πιο ανταγωνιστική τιμή» είπε.

Τέλος, σε ό,τι αφορά στο ποιές μορφές ενέργειας θα μπορέσουν να γίνουν η γέφυρα έως ότου μπει στο κάδρο το πράσινο υδρογόνο και η αποθήκευση, οι συντελεστές της ειδικής έκθεσης του ΙΕΝΕ εστίασαν στο φυσικό αέριο. «Εάν θέλει η κυβέρνηση, μπορεί να αντλήσει από τα σημαντικά κοιτάσματα που φαίνεται ότι διαθέτουμε σε ορισμένες περιοχές και να έχει μια αρκετά ανταγωνιστική πηγή φ. αερίου μαζί με την αυξανόμενη χρήση ΑΠΕ. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να συμβάλει και η απόφαση της Κομισιόν να συμπεριλάβει και ορισμένα έργα φυσικού αερίου στα προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, σε μια μεταβολή της πρόσφατης στάσης της» ήταν το σχόλιο του κ. Σταμπολή ο οποίος πρόσθεσε πως θα πρέπει να στραφούμε σε ΑΠΕ 24ωρης χρήσης όπως τα υδροηλεκτρικά και η γεωθερμία, στην οποία η χώρα βρίσκεται πολύ πίσω.