Το έργο «Smart & Sustainable Island» που ξεκινά στην Αστυπάλαια «σηματοδστεί μια αλλαγή πλεύσης» όπως ανέφερε μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ο εμπνευστής του, υφυπουργός Εξωτερικών κ.  Κώστας Φραγκογιάννης.  Τον δρόμο είχε ήδη ανοίξει πριν λίγα χρόνια το project της Τήλου, που υλοποίησε η ελληνική εταιρεία  Eunice, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, το Πανεπιστήμιο Πειραιά και το  WWF, αλλά και το υβριδικό έργο της ΔΕΗ στην Ικαρία που μετά από πολλές περιπέτειες, εγκαινιάστηκε τελικά το 2019. Στα σκαριά βρίσκεται πια και η υλοποίηση ενός παλιού αλλά «παγωμένου» για χρόνια σχεδίου του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), της μετατροπής του Αγίου Ευστρατίου σε πράσινο νησί,

έργο που πλέον έχει αναλάβει να υλοποιήσει η ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ που μειοδότησε στον σχετικό διαγωνισμό.

Πάντως, το ενδιαφέρον της Volkswagen για την Αστυπάλαια επανέφερε στο προσκήνιο και παλαιότερα σχέδια επί χάρτου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), τα οποία είχαν μείνει στο …συρτάρι. Το 2018 η τότε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, είχε κυκλοφορήσει έναν κατάλογο με 12 νησιά, τα οποία είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν «πράσινο» ενεργειακό προφίλ. Ο σχεδιασμός είχε ως εξής: να προκηρυχθεί εντός του 2019 από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) ο διαγωνισμός για τη μετατροπή της Σύμης, της Αστυπάλαιας και της Μεγίστης/Καστελόριζου σε “Έξυπνα Νησιά”, και αφού τα τρία έργα λειτουργούσαν το 2021 και ο Διαχειριστής αποκτούσε την τεχνογνωσία από την εφαρμογή των καινοτόμων λύσεων σε πραγματικές συνθήκες, θα προχωρούσαν και στα υπόλοιπα.  

Ωστόσο, τόσο το project της Αστυπάλαιας, όπως και ο αρχικός σχεδιασμός για τα υπόλοιπα  νησιά, δεν μιλά για καθολική διείσδυση πράσινης ενέργειας. Όπως αναφέρθηκε και στην παρουσίαση που έγινε την περασμένη εβδομάδα για την Αστυπάλαια, σχεδιάζεται αρχικά μόνο το 60% της ζήτησης να καλύπτεται από ΑΠΕ, διατηρώντας για το υπόλοιπο 40% τις ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες που λειτουργούν το νησί. Εντούτοις, είναι αξιοσημείωτο ότι εμπεριστατωμένη μελέτη που έχει γίνει από το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) για το Καστελόριζο προκρίνει ότι είναι εφικτό για τόσο μικρά νησιά να εξασφαλιστεί άμεσα υψηλός βαθμός αυτονομίας της τάξης του 93,5%. Η συγκεκριμένη πρόταση, η οποία τεκμηριώνεται επιστημονικά, προτείνει για το νησί εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ (ισχύος 3,0 -3,5 ΜW), οι οποίες σε συνδυασμό με δυο μονάδες αποθήκευσης  ισχύος 1   MW εκάστη με ικανότητα αποθήκευσης 4,000 kWh και τη χρήση ενός ή δύο ηλεκτροπαραγωγών ζευγών (που θα χρησιμεύουν ως εφεδρικές μονάδες).  Μάλιστα, η επιλογή του συστήματος διαστασιολογήθηκε για να καλύψει τις προβλεπόμενες ενεργειακές ανάγκες του Καστελόριζου για την επόμενη 10ετία.

Η μελέτη του ΙΕΝΕ  προκρίνει ένα σχέδιο επίλυσης (και όχι μόνο για το Καστελόριζο, αλλά κατ΄ επέκταση και για τα άλλα μικρά νησιά του Αιγαίου) του βασικού οικονομικού και περιβαλλοντικού προβλήματος της ηλεκτροπαραγωγής των Μη Διασυνδεδεμένων Νήσων (ΜΔΝ) εξασφαλίζοντας ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού.  

Στη λίστα του 2018 με τα μικρά και μεγάλα νησιά στα οποία θα προωθούνταν συστήματα ενεργειακής αυτονομίας περιλαμβάνονταν η  Ρόδος, οι Οθωνοί, η Κως, η Κάλυμνος, η Γαύδος, η Λήμνος, η Ίος και η Σίκινος, με την προοπτική ότι σταδιακά θα συμπληρώνονταν και με άλλα, προκειμένου να περιοριστεί δραστικά το ανθρακικό τους «αποτύπωμα», αλλά κυρίως το κόστος ηλεκτροδότησης των νησιών για τα οποία δεν υπήρχε προγραμματισμός διασύνδεσης με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση σήμερα αναμορφώνει εκείνη την παλιά λίστα, βάσει και του επενδυτικού ενδιαφέροντος, εστιάζοντας σε πρώτη φάση κυρίως στα μικρότερα νησιά και προσθέτοντας και άλλα όπως το Αγαθονήσι, την Ανάφη, τους Αρκιούς, τα Κουφονήσια, και τα  Αντικύθηρα.

Μάλιστα, ειδικά για τα Αντικύθηρα, ήδη ο Δήμος σε συνεργασία με το Αστεροσκοπείο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αθήνας και τη ΔΕΗ έχει προχωρήσει στον σχεδιασμό για τη δημιουργία ενός υβριδικού σταθμού στο νησί, που  θα περιλαμβάνει φωτοβολταϊκό πάρκο και συσσωρευτές αλλά όχι αιολικό πάρκο, καθώς υπήρξαν αντιδράσεις της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Μάλιστα, τη μελέτη έχει αναλάβει το  Εργαστήριο Ηπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αθήνας, το οποίο είχε σχεδιάσει και το έργο της Τήλου.

Να σημειωθεί ότι σε προχωρημένο στάδιο βρίσκονται και οι συζητήσεις της ΔΕΗ Ανανεώσιμες με τον όμιλο της Motor Oil Hellas για την από κοινού ανάπτυξη υβριδικού σταθμού ΑΠΕ δυναμικότητας 100MW σε νησί του Αιγαίου. 

Πάντως, είναι αξιοσημείωτο ότι, παρά το ενδιαφέρον για τα πράσινα νησιά ακόμη εκκρεμεί το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Το ΥΠΕΝ επιδιώκει την έγκριση έως το τέλος του έτους από την Κομισιόν του μεταβατικού μηχανισμού για τη στήριξη των υβριδικών μονάδων που έχει υποβάλλει, αν και η ΕΕ προωθεί τις ανταγωνιστικές διαδικασίες για την εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων στα νησιά.  Ενδεικτικό του μεγάλου επενδυτικού ενδιαφέροντος αποτελεί το γεγονός ότι έως σήμερα έχουν χορηγηθεί από τη ΡΑΕ περί τις 155 άδειες παραγωγής για εγκατάσταση υβριδικών σταθμών στα μη διασυνδεδεμένα νησιά και εκκρεμεί η αξιολόγηση άλλων 30 αιτήσεων.