Η απόφαση της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 2 Δεκεμβρίου 2021 να εκχώρηση το τεμάχιο 5 της νότιας Κυπριακής Αποκλειστικής Ζώνης (ΑΟΖ)  στην κοινοπραξία EXXON -MOBIL και Qatar Petroleum  είναι τολμηρή κίνηση στρατηγικής σημασίας, όπως θα εξηγήσω στην συνέχεια. 

Η Κυπριακή Δημοκρατία από το τέλος της δεκαετίας του 1990 αποφάσισε να μπει και να χορέψει στον χορό της έρευνας υδρογονανθράκων, διεκδικώντας το μερίδιο της στην Ανατολική Μεσόγειο. Η τότε κυβέρνηση αλλά και ο υπόλοιπος πολιτικός κόσμος γνώριζαν τους γεωπολιτικούς κινδύνους και την Τουρκική επιθετικότητα. Προτίμησαν όμως να ασκήσουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα και να τονίσουν την κρατική τους οντότητα, την οποία αμφισβητεί με κάθε τρόπο η νέο-οθωμανική Τουρκία. 

Ας δούμε όμως πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα στο παρακάτω σχήμα-1 με τέσσερεις απλούς χάρτες. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και υπό άκρα μυστικότητα οριοθετήθηκαν  η ΑΟΖ με την Αίγυπτο (Γλαύκος Κληρίδης), με τον Λίβανο (Τάσος Παπαδόπουλος) και το Ισραήλ (Δημ. Χριστόφιας). Οι οριοθετήσεις έγιναν σύμφωνα με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, ακολούθησαν την μέση γραμμή και αναγνώρισαν πλήρη επήρεια στις νησιωτικές ακτές της Κύπρου. 

Το 2007, αφού διαχώρισαν σε 13 τεμάχια την νότια ΑΟΖ (χάρτης 1α) (η βόρεια ΑΟΖ κατέχεται από της δυνάμεις κατοχής της Τουρκίας),  ξεκίνησαν τους διεθνείς διαγωνισμούς, οι οποίοι κατέληξαν σε αδειοδοτήσεις στις Noble, ΕΝΙ, Total, EXXON, Shell κλπ (χάρτης 1β). Το 2011 ανακαλύφθηκε το κοίτασμα ‘’Αφροδίτη’’ (4,1 Tcf) στο τεμάχιο 12 από την αμερικανική εταιρία NOBLE Energy.  Στην συνέχεια ανακαλύφθηκε το μικρό κοίτασμα ‘’Καλυψώ’’ στο τεμάχιο 6 από την Ιταλική ΕΝΙ και τέλος η αμερικανική EXXON -MOBIL ανακάλυψε το κοίτασμα ‘’Γλαύκος’’ (5-8 Tcf) στο τεμάχιο 10, στο οποίο προγραμματίσθηκε   γεώτρηση επιβεβαίωσης αυτό τον μήνα.  Μόλις ανακοινώθηκε η πρόθεση διεξαγωγής της γεώτρησης αυτής η Τουρκία ξεκίνησε να εκτοξεύει τις συνήθεις απειλές ( bullying) προς την Κυπριακή Δημοκρατία για να σταματήσει το γεωτρητικό της πρόγραμμα (εκτός και αν το μοιραστεί μαζί της). 

Η Τουρκία δεν σταμάτησε ποτέ να εποφθαλμία την κυπριακή ΑΟΖ. Εκτός του ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν αναγνωρίζει επήρεια ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας στους νησιωτικούς χώρους, παρά τις σαφείς πρόνοιες του άρθρου 121 του Δικαίου της Θάλασσας. Η Τουρκία ερμηνεύοντας αλά καρτ και αλά τούρκα το Διεθνές Δίκαιο, προτείνει διαχωρισμό της ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας στην μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των χωρών της περιοχής, χωρίς να δέχεται επήρεια των νησιωτικών χώρων. Έτσι έκανε τον δικό της χάρτη παραχωρήσεων στην περιοχή και ‘’απένειμε’’  υφαλοκρηπίδα στην κατεχόμενη από αυτήν βόρεια Κύπρο, η οποία επεκτείνεται και στην νότια (!)ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας (χάρτης 1γ).  Συμπωματικά τα κοιτάσματα ‘’Αφροδίτη’’ και ‘’Γλαύκος’’ παρέμειναν εκτός των διεκδικούμενων από την Τουρκία περιοχών. Η Τουρκία όμως ισχυρίζεται ότι και σε αυτά τα κοιτάσματα έχει δικαιώματα το λεγόμενο  Τουρκοκυπριακό κράτος της βόρειας Κύπρου, ως ‘’συν-ιδιοκτήτες ’’ του νησιού και ‘’συνεταίροι’’  των Ελληνοκυπρίων. ‘’Δηλαδή τα δικά μας - δικά μας και τα δικά σας πάλι, δικά μας’’. Η καινοφανής αυτή θεωρεία της Τουρκίας για την Ανατολική Μεσόγειο  αποτυπώθηκε στον χάρτη της ‘’γαλάζιας πατρίδας του σχήματος 1δ.

Η Τουρκία δεν παρέμεινε στις φραστικές απειλές και στους χάρτες που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Προσπάθησε και προσπαθεί να κατοχυρώσει στην πράξη και στο πεδίο τις διεκδικήσεις της. Επειδή καμιά διεθνής εταιρία υπηρεσιών σεισμικών ερευνών και γεωτρήσεων δεν δέχθηκε, λόγω του παραλογισμού της Τουρκίας, να ενεργήσει εκ μέρους της στις διεκδικούμενες από αυτήν περιοχές, η Τουρκία προμηθεύτηκε πλοία σεισμογραφικών ερευνών και στην συνέχεια γεωτρύπανα ικανά να επιχειρούν στις βαθιές  θάλασσες με τα οποία εξόπλισε την κρατική της εταιρία TPAO, η οποία ενεργεί ως βραχίονας της εξωτερικής της πολιτικής. Από το 2015, προχώρησε σε σεισμικές έρευνες δύο και τριών διαστάσεων και αμέσως μετά ξεκίνησε γεωτρητικό πρόγραμμα δυτικά, ανατολικά και νότια της Κύπρου, σαφέστατα εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ακόμα και σε αδειοδοτημένα τεμάχια της γαλλικής TOTAL και της Ιταλικής ENI. Όλες οι σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις έγιναν με την συνοδεία του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας, η οποία εκτέλεσε 7 ερευνητικές γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου, μέσα σε 1,5 χρόνο χωρίς όμως να ανακαλύψει υδρογονάνθρακες. Τον τελευταίο  ενάμιση χρόνο αποσύρθηκε από την περιοχή  και μετακινήθηκε στην Μαύρη Θάλασσα με στόχο την επιτάχυνση των γεωτρητικών εργασιών ανάπτυξης και παραγωγής του μεγάλου κοιτάσματος ‘’Σακάρια’’ που ανακάλυψε η TPAO, για να μπορέσουν  να ξεκινήσουν την παραγωγή φυσικού αερίου, πριν από τις προεδρικές εκλογές του Ιουνίου του 2023. Η Τουρκία λοιπόν δεν σταμάτησε τις γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο λόγω εξωτερικών πιέσεων. Ο λόγος είναι ότι για ακόμα 1,5-2 χρόνια δεν έχει διαθέσιμα γεωτρύπανα, λόγω εσωτερικών προτεραιοτήτων.  

Οι παρεμβάσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου αποτυπώνονται στον χάρτη 2.

Χάρτης 2 Οι παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ

Στον χάρτη οριοθετείται η ΑΟΖ της Κύπρου και τα ερευνητικά τεμάχια (με κόκκινη γραμμή), οι διεκδικήσεις της Τουρκίας  (λαχανί χρώμα), των ‘’τουρκοκυπρίων’’ (πράσινο χρώμα), οι γεωτρήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας (κίτρινες βούλες) και της Τουρκίας (μαύρες βούλες). Παρατηρείται ότι οι τουρκικές γεωτρήσεις παραμένουν πάντοτε εντός των διεκδικούμενών από την Τουρκία περιοχών,  ενώ τα κοιτάσματα ‘’Αφροδίτη’’ και ‘’Γλαύκος’’ είναι εκτός των διεκδικήσεων. 

Αν προηγουμένως δεν είχα παραθέσει την Τουρκική παραβατικότητα, δεν θα μπορούσε να γίνει κατανοητή η κίνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στο τεμάχιο 5. Για  πρώτη φορά μετά τις γεωτρήσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου, ακόμα και σε αδειοδοτημένα τεμάχια της Total /ENI και εν μέσω απειλών, η Κυπριακή Δημοκρατία τολμά και ‘’σηκώνει το γάντι’’ στην Τουρκία και προχωρεί στην παραχώρηση του τεμαχίου 5 στην αμερικανική EXXON MOBIL, το βόρειο μέρος του οποίου διεκδικεί η Τουρκία.  Όπως είναι γνωστό οι ψαρόβαρκες και τα καΐκια της Κύπρου των 850.000 ψυχών δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις φρεγάτες και τα υποβρύχια της Τουρκίας των 85 εκατ. κατοίκων τα οποία συνοδεύουν τα γεωτρύπανα της.  Έχοντας επίσης υπόψη τα άσφαιρα, όπως αποδείχθηκαν, ψηφίσματα και αποφάσεις καταδίκης της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον ΟΗΕ, για τις παράνομες ενέργειες της στην ΑΟΖ της Κύπρου, η Κυβέρνηση αποφάσισε να αντιδράσει διαφορετικά για να αναδείξει τις παρανομίες της Τουρκίας και να  δηλώσει την παρουσία της στην σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο οριοθετημένη ΑΟΖ της.  Η υπογραφή της σύμβασης για το τεμάχιο 5 μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της EXXON- MOBIL, η οποία πολλάκις ενεργεί ως βραχίονας εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, δεν είναι μόνο τολμηρή. Είναι κατ’ εξοχή στρατηγικής σημασίας κίνηση, άμεσης αμφισβήτησης των αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων της Τουρκίας.

Τέλος δεν πρέπει να ξεχνούμε και τις τεχνικές και ερευνητικές προκλήσεις του τεμαχίου 5, οι οποίες μετά την ‘’ιδιόμορφη’’  πετρέλαιο-γεωλογικά, μεγάλη ανακάλυψη του  κοιτάσματος ‘’Γλαύκος’’ στο γειτονικό τεμάχιο 10, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, η οποία δεν διέφυγε του ενδιαφέροντος της μεγαλύτερης και ισχυρότερης πετρελαϊκής εταιρίας του κόσμου  EXXON- MOBIL. 

Ήδη η Τουρκία ξεκίνησε τις έντονες αντιδράσεις και το bullying . Αυτή τη φορά έχει απέναντι της όχι την μικρή Κυπριακή Δημοκρατία αλλά το ότι κρύβεται πίσω από την πανίσχυρη Αμερικανή EXXON MOBIL, η οποία με την συν-υπογραφή της μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία στην Σύμβαση για το τεμάχιο 5, αμφισβητεί ευθέως τις Τουρκικές διεκδικήσεις και αξιώσεις.