14 06 2025 | 07:33
Οι οικονομικές επιπτώσεις της επίθεσης του Ισραήλ στις πυρηνικές και βαλλιστικές πυραυλικές εγκαταστάσεις του Ιράν τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής ήταν άμεσες. Οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκαν και οι επενδυτές στράφηκαν από τις μετοχές σε ασφαλή καταφύγια, συμπεριλαμβανομένων κρατικών ομολόγων και χρυσού.
Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού πετρελαίου σημείωσαν άνοδο έως και 13%, καθώς οι traders στοιχημάτισαν ότι η επίθεση του Ισραήλ δεν θα ήταν μεμονωμένη. Ο παγκόσμιος δείκτης αναφοράς του πετρελαίου Brent σημείωσε άνοδο άνω του 10%, φτάνοντας στην υψηλότερη τιμή των τελευταίων σχεδόν πέντε μηνών.
Ένας πόλεμος λέξεων μεταξύ των δύο εχθρών τροφοδότησε φόβους για μια παρατεταμένη σύγκρουση, με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να υπόσχεται ότι η στρατιωτική επιχείρηση θα «συνεχιστεί για όσες ημέρες χρειαστεί για να εξαλειφθεί αυτή η απειλή», αναφερόμενος στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από την Τεχεράνη.
Από την πλευρά του ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ προειδοποίησε ότι το Ισραήλ πρέπει να περιμένει «σκληρή τιμωρία» για τις επιθέσεις του.
Κλιμάκωση
«Οι επιπτώσεις της επίθεσης έχουν εξαπλωθεί σε όλες τις παγκόσμιες αγορές, με μια ισχυρή κίνηση αποφυγής κινδύνου για αρκετές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων», έγραψαν οι αναλυτές της Deutsche Bank σε ένα ερευνητικό σημείωμα.
Οι αναλυτές δήλωσαν ότι οι επιθέσεις είχαν πυροδοτήσει « σημαντικούς φόβους για κλιμάκωση και ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση».
Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα μπορούσε να διαταράξει τις αγορές ενέργειας και τις εμπορικές οδούς στην περιοχή, κάτι που θα είχε πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Μέση Ανατολή είναι μια σημαντική παγκόσμια περιοχή παραγωγής πετρελαίου, φιλοξενώντας μερικά από τα μεγαλύτερα αποθέματα και παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο.
Το Ιράν είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στην περιοχή, πίσω από τη Σαουδική Αραβία και το Ιράκ. Παρά τις διεθνείς κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου της, η Ισλαμική Δημοκρατία εξακολουθεί να παραδίδει σημαντικές ποσότητες αργού πετρελαίου στην Κίνα και την Ινδία.
Τα δυσμενή σενάρια
Ο αναλυτής της Barclays, Amarpreet Singh, προειδοποίησε σε ένα ερευνητικό σημείωμα ότι στο χειρότερο σενάριο, «η σύγκρουση θα μπορούσε να επεκταθεί σε άλλους βασικούς παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή, καθώς και στη ναυτιλία».
Αλυσιδωτές επιπτώσεις
Οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν κλιμακώνονται σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές, λόγω των δασμολογικών πολιτικών του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Η απειλή υψηλών δασμών στις εισαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει ήδη διαταράξει το παγκόσμιο εμπόριο και έχει αναστατώσει τους επενδυτές. Αυτοί οι δασμοί έχουν αυξήσει το κόστος για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, επιβραδύνοντας την οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως.
Μια παρατεταμένη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα μπορούσε να ενισχύσει αυτές τις πιέσεις, καθώς κάθε αύξηση 10% στην τιμή του πετρελαίου προσθέτει περίπου 0,4% στις τιμές καταναλωτή κατά το επόμενο έτος, σύμφωνα με ανάλυση της FXStreet του 2019.
Δεν είναι μόνο το πετρέλαιο
Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στις αγορές πετρελαίου, αλλά ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα αποτελούσε σοβαρή απειλή για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου - και θα κινδύνευε να επηρεάσει την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ευρώπης.
Δύο μεγάλα ισραηλινά υπεράκτια πεδία φυσικού αερίου ανήκουν εν μέρει στην Chevron Corp μέσω της εξαγοράς της Noble Energy το 2020: το Λεβιάθαν, το μεγαλύτερο από τα δύο, και το Tamar.
Το Λεβιάθαν, που πήρε το όνομά του από το ομώνυμο μυθικό θηρίο, αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 40% της παραγωγής φυσικού αερίου του Ισραήλ.
Το κοίτασμα, περίπου 81 μίλια ανοιχτά της Χάιφα, αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και το φυσικό αέριο που προέρχεται από αυτό προμηθεύει την ισραηλινή αγορά και εξάγεται επίσης στην Αίγυπτο και την Ιορδανία.
Προσωρινό κλείσιμο
Το υπουργείο Ενέργειας του Ισραήλ έδωσε εντολή για προσωρινό κλείσιμο του υπεράκτιου κοιτάσματος Λεβιάθαν. Η εντολή ήρθε μετά την αναστολή της παραγωγής φυσικού αερίου από την Energean κατόπιν εντολών του υπουργείου μετά την ταχεία κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων στη Μέση Ανατολή.
Φόβοι για τον περιφερειακό εφοδιασμό
Οι διαταραχές είναι πιθανό να επηρεάσουν τον περιφερειακό εφοδιασμό, κυρίως προς την Αίγυπτο, ακριβώς τη στιγμή που η ζήτηση φυσικού αερίου της βορειοαφρικανικής χώρας αυξάνεται λόγω της θερινής ζέστης και της ζήτησης για ενέργεια.
Μια παρατεταμένη περίοδος χαμηλότερης ισραηλινής προσφοράς μπορεί να αναγκάσει το Κάιρο να επισπεύσει τις αγορές LNG, πιέζοντας περαιτέρω τις παγκόσμιες αγορές. Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 6,6%.
Το κοίτασμα Λεβιάθαν στην ανατολική Μεσόγειο λειτουργεί από την Chevron Corp. Το πρότζεκτ προμηθεύει φυσικό αέριο σε εγχώριους πελάτες, αλλά και σε γειτονικά κράτη, όπως την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Το κοίτασμα Καρίς της Energean καλύπτει αποκλειστικά την εγχώρια ζήτηση στο Ισραήλ. Δεν ήταν άμεσα σαφές εάν το Ταμάρ, το άλλο κοίτασμα που λειτουργεί η Chevron, έχει επίσης προβεί σε αναστολή λειτουργίας του.
Η Chevron παρέπεμψε για ερωτήματα στο υπουργείο Ενέργειας του Ισραήλ, προσθέτοντας ότι «οι άνθρωποι και οι εγκαταστάσεις μας είναι ασφαλείς».
Ανησυχίες
Η Αίγυπτος χρησιμοποιεί ισραηλινό φυσικό αέριο για εγχώρια κατανάλωση ή το υγροποιεί για εξαγωγή στην Ευρώπη. Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ έκλεισε την παραγωγή του Ταμάρ, αναγκάζοντας την Αίγυπτο να σταματήσει τις αποστολές ΥΦΑ και προκαλώντας απότομη αύξηση των τιμών φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η Χεζμπολάχ, η οποία υποστηρίζεται από το Ιράν, έχει στοχεύσει τις εγκαταστάσεις και η παραγωγή έχει διακοπεί πολλές φορές.
Τα Στενά του Ορμούζ
Όλα τα βλέμματα είναι τώρα στραμμένα στο Στενό του Ορμούζ, μια στενή πλωτή οδό μεταξύ Ιράν, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Ομάν, ένα βασικό σημείο συμφόρησης για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Εάν έκλεινε, όπως έχει απειλήσει επανειλημμένα το Ιράν, τα πετρελαιοφόρα θα έμεναν ακινητοποιημένα και οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτοξευθούν ακόμη περισσότερο.
Από τα Στενά του Ορμούζ, τα οποία συνδέουν τον Περσικό Κόλπο με την Αραβική Θάλασσα, διέρχονται περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου ημερησίως , αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποστολών πετρελαίου. Οποιαδήποτε κίνηση για τον αποκλεισμό του θα είχε αντίκτυπο στις αγορές ενέργειας .
Ωστόσο, οι παρατηρητές της αγοράς πιστεύουν ότι μια πλήρης διαταραχή των παγκόσμιων ροών πετρελαίου με το κλείσιμο της πλωτής οδού είναι απίθανη, και ίσως ακόμη και φυσικά αδύνατη.
Δεν υπάρχει πραγματικά «κανένα καθαρό όφελος» που προκύπτει από την παρεμπόδιση της διέλευσης πετρελαίου μέσω των Στενών, ειδικά δεδομένου ότι οι ιρανικές πετρελαϊκές υποδομές δεν έχουν στοχοποιηθεί άμεσα, εξηγεί στο CNBC, η Έλεν Γουόλντ, συνιδρύτρια της Washington Ivy Advisors.
Πρόσθεσε ότι οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια πιθανότατα θα πυροδοτήσει περαιτέρω αντίποινα. Και προειδοποίησε επίσης ότι οποιαδήποτε σημαντική αύξηση των τιμών του πετρελαίου που θα προκληθεί από ένα κλείσιμο θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις από τον μεγαλύτερο πελάτη πετρελαίου του Ιράν: την Κίνα.
Η Κίνα είναι ο νούμερο ένα εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου , αντιπροσωπεύοντας, σύμφωνα με πληροφορίες, πάνω από τα τρία τέταρτα των εξαγωγών πετρελαίου της . Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο είναι επίσης ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ιράν .
«Οι φίλοι τους θα υποφέρουν περισσότερο από τους εχθρούς τους... Επομένως, είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς κάτι τέτοιο», τόνισε από την πλευρά του ο Anas Alhajji, διευθύνων σύμβουλος της Energy Outlook Advisors, προσθέτοντας ότι η διατάραξη του καναλιού θα μπορούσε να είναι περισσότερο καταστροφή παρά ευλογία για την Τεχεράνη, δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα καθημερινά καταναλωτικά αγαθά του Ιράν έρχονται μέσω αυτής της οδού.
Πρακτικά αδύνατο
Η ιδέα του κλεισίματος της υδάτινης οδού Ορμούζ έχει αποτελέσει επαναλαμβανόμενο ρητορικό εργαλείο, αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε, με τους αναλυτές να λένε ότι απλώς δεν είναι δυνατό.
«Ας είμαστε ρεαλιστές σχετικά με τα Στενά του Ορμούζ. Καταρχάς, το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται στο Ομάν, όχι στο Ιράν. Δεύτερον, είναι αρκετά φαρδύ ώστε οι Ιρανοί να μην μπορούν να το κλείσουν», δήλωσε ο Αλχάτζι.
Ομοίως, η Γουόλντ της Washington Ivy Advisors σημείωσε ότι παρόλο που πολλά πλοία διέρχονται από τα ιρανικά ύδατα, τα πλοία μπορούν να επιλέξουν εναλλακτικές διαδρομές μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ομάν.
Η Χέλιμα Κροφτ της RBC Capital Markets άφησε να εννοηθεί ότι, ενώ θα μπορούσε να υπάρξει κάποια αναστάτωση, ένας πλήρης αποκλεισμός είναι απίθανος.
«Καταλαβαίνουμε ότι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για το Ιράν να κλείσει το στενό για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεδομένης της παρουσίας του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν. Παρ′ όλα αυτά, το Ιράν θα μπορούσε να εξαπολύσει επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια και να ναρκοθετήσει το στενό για να διαταράξει τη θαλάσσια κυκλοφορία», δήλωσε η Κροφτ, επικεφαλής της παγκόσμιας στρατηγικής για τα εμπορεύματα και της έρευνας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στο RBC.
Το δείχνει η ιστορία
Μέχρι στιγμής όχι. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράκ και Ιράν το 1980-88, οι ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Kharg, βορειοδυτικά του στενού, εν μέρει για να προκαλέσουν ιρανικά αντίποινα που θα παρέσυραν τις ΗΠΑ στη σύγκρουση. Στη συνέχεια, σε αυτό που ονομάστηκε «πόλεμος των τάνκερ», οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία μεταξύ τους.
Αυτό αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης των δεξαμενόπλοιων και συνέβαλε στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, αυτό απείλησε να κλείσει τα Στενά, αλλά τελικά υποχώρησε. Οι έμποροι πετρελαίου αμφιβάλλουν ότι η χώρα θα τα έκλεινε ποτέ εντελώς, διότι αυτό θα εμπόδιζε το Ιράν να εξάγει το δικό του πετρέλαιο.
Ποιος βασίζεται περισσότερο στα Στενά
Η Σαουδική Αραβία εξάγει το περισσότερο πετρέλαιο μέσω των Στενών του Ορμούζ, αν και μπορεί να εκτρέψει τις ροές χρησιμοποιώντας έναν αγωγό 746 μιλίων που διασχίζει το βασίλειο προς έναν τερματικό σταθμό στην Ερυθρά Θάλασσα.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μπορούν να παρακάμψουν εν μέρει τα Στενά στέλνοντας 1,5 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως μέσω αγωγού από τα πετρελαιοπηγές τους στο λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν.
Μέρος του ιρακινού πετρελαίου αποστέλλεται δια θαλάσσης από το τουρκικό λιμάνι Ceyhan, αλλά το 85% ταξιδεύει μέσω των Στενών, γεγονός που τα καθιστά σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από την ελεύθερη διέλευση. Το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιό τους μέσω αυτού του υδάτινου δρόμου.
ΠΗΓΗ energypress.gr