Του Κωνσταντίνου Παπακωστόπουλου
18 07 2025 | 07:30
Εκτεταμένες περικοπές στην απορρόφηση ενέργειας από έργα ΑΠΕ καταγράφονται μετα το Μάϊο και τον Ιούνιο, με ποσοστά που ξεπερνούν το 35%, φέρνοντας σε οριακή κατάσταση δεκάδες επενδύσεις. Η αγορά ανέμενε περιορισμούς κυρίως για τους μήνες Άνοιξης και Φθινοπώρου, ωστόσο η ένταση και η συχνότητα του φαινομένου αιφνιδιάζει, ιδίως καθώς καταγράφεται ήδη στα μέσα του καλοκαιριού.
Το πλήγμα είναι ιδιαίτερα έντονο σε έργα που υλοποιήθηκαν την τελευταία τετραετία, την περίοδο που το κατασκευαστικό κόστος είχε εκτοξευθεί λόγω της πανδημίας, των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά και της αυξημένης τιμής των υλικών και μεταφορών. Πολλά από τα έργα αυτά χρηματοδοτήθηκαν με υψηλό τραπεζικό δανεισμό, γεγονός που τα καθιστά σήμερα μη βιώσιμα, καθώς τα έσοδα από την παραγωγή δεν επαρκούν ούτε για τις δανειακές τους υποχρεώσεις.
Αν η κατάσταση συνεχιστεί, η Ελλάδα κινδυνεύει να δει «Φούσκα» στον τραπεζικό τομέα εξαιτίας επισφαλών δανείων ΑΠΕ. Επιπλέον, η μη εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, και δη του άρθρου 13(7) του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/943, δημιουργεί ένα σοβαρό μήνυμα ανασφάλειας δικαίου για ξένους και εγχώριους επενδυτές. Αν δεν αποκατασταθεί η θεσμική ομαλότητα, δεν θα μιλάμε για αγορά πράσινης ενέργειας — αλλά για «πράσινη παγίδα».
Τι προβλέπει το άρθρο 13(7) του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/943;
Όταν χρησιμοποιείται ανακατανομή που δεν βασίζεται στην αγορά, αποτελεί αντικείμενο οικονομικής αποζημίωσης από τον διαχειριστή συστήματος που ζητεί την ανακατανομή προς τον διαχειριστή της εγκατάστασης ανακατανομής μονάδας, αποθήκευσης ενέργειας ή απόκρισης ζήτησης, με την εξαίρεση των ηλεκτροπαραγωγών που έχουν δεχθεί συμφωνία σύνδεσης στην οποία δεν υπάρχει εγγύηση παγιωμένη για παράδοση σταθερών ποσοτήτων ενέργειας.
Η εν λόγω οικονομική αποζημίωση ισούται τουλάχιστον με το υψηλότερο από τα ακόλουθα στοιχεία ή συνδυασμό αυτών εάν η εφαρμογή μόνο του υψηλότερου θα συνεπαγόταν αδικαιολόγητα χαμηλή ή αδικαιολόγητα υψηλή αποζημίωση:
α) πρόσθετο λειτουργικό κόστος που προκάλεσε η ανακατανομή, όπως οι πρόσθετες δαπάνες για καύσιμα σε περίπτωση ανοδικής ανακατανομής, ή εφεδρική παροχή θερμικής ενέργειας σε περίπτωση καθοδικής ανακατανομής εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν συμπαραγωγή υψηλής απόδοσης·
β) καθαρά έσοδα από την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά της επόμενης ημέρας που θα είχε παραγάγει η εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγής, αποθήκευσης ενέργειας ή απόκρισης ζήτησης χωρίς το αίτημα ανακατανομής· όταν χορηγείται οικονομική στήριξη σε εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, αποθήκευσης ενέργειας ή απόκρισης ζήτησης με βάση τον όγκο της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται ή καταναλώνεται, η οικονομική στήριξη που θα είχε ληφθεί ελλείψει του αιτήματος ανακατανομής θεωρείται μέρος των καθαρών εσόδων.
Τι σημαίνει στην πράξη
Η αποζημίωση δεν εξαρτάται από το forecast accuracy ή την απόδοση στην αγορά. Το μόνο που εξετάζεται είναι: ο παραγωγός φταίει; Αν όχι → δικαιούται αποζημίωση.
Η αποζημίωση αφορά κάθε τεχνικό περιορισμό, ανεξαρτήτως ισχύος, μοντέλου ή εκπροσώπησης.
Πρακτική εφαρμογή του άρθρου 13(7) στην Ευρώπη
Γερμανία – Redispatch 2.0
Από τον Οκτώβριο 2021. Οι παραγωγοί αποζημιώνονται έως και 100%. Το κόστος καλύπτεται από τους διαχειριστές μέσω ρυθμιζόμενων τελών.
Ιταλία – Terna / RID
Η Terna καταβάλλει αποζημιώσεις με βάση τις τιμές της αγοράς (PUN). Οι BRPs δεν πληρώνουν τον παραγωγό.
Ισπανία – REE / MSRT
Η REE αποζημιώνει με βάση την OMIE ανεξάρτητα από το forecast. Ο παραγωγός αποζημιώνεται θεσμικά.
Αυστρία – E-Control
Η E-Control επιβάλλει αποζημίωση για κάθε τεχνικό περιορισμό. Το κόστος καλύπτεται από τον Διαχειριστή ή το κράτος.
Ολλανδία – TenneT
Curtailed volumes αποζημιώνονται εκ των υστέρων με τεκμηρίωση. Το κόστος επιμερίζεται στα τιμολόγια χρήσης δικτύου.
Δανία – Energinet
Το κράτος αποζημιώνει όλες τις περικοπές ανεξαρτήτως ισχύος. Δεν υπάρχει εμπορική ευθύνη παραγωγού.
Γαλλία
Όταν το redispatch είναι non-market-based, οι παραγωγοί αποζημιώνονται κανονικά είτε με εγγυημένες τιμές είτε με αγοραίες.
Τι ορίζεται ως «ανακατανομή» στην Ε.Ε.;
Κατά Άρθρο 2, παρ. 26 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/943:
«Ανακατανομή (redispatching) σημαίνει η εντολή για αλλαγή της εγχυόμενης ή καταναλισκόμενης ισχύος, για λόγους ασφάλειας ή συμφόρησης του δικτύου.»
Αυτό δεν αφορά την πρόβλεψη, αλλά τη λειτουργική εντολή του Διαχειριστή (ΑΔΜΗΕ ή ΔΕΔΔΗΕ) όταν πρέπει να περικόψει ήδη δηλωθείσα παραγωγή — ακόμη και αν αυτή είχε δηλωθεί σωστά.
Τι προβλέπει το άρθρο 12 για έργα ≤ 400 kW
«Τα κράτη μέλη μπορούν να εξασφαλίζουν προτεραιότητα στην κατανομή σε εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με εγκατεστημένη ισχύ μικρότερη ή ίση των 400 kW και, από την 1η Ιανουαρίου 2026, μικρότερη ή ίση των 200 kW.»
Η προτεραιότητα αυτή δεν αναιρεί την υποχρέωση αποζημίωσης σε περίπτωση περικοπής. Δεν υπάρχει καμία διάταξη που να εξαιρεί τα μικρά έργα από την αποζημίωση του άρθρου 13(7).
Τι θα ίσχυε αν είχαμε μηχανισμό σαν το Redispatch 2.0 στη Γερμανία
Αν η Ελλάδα είχε ανάλογο θεσμικό πλαίσιο:
1. Ο aggregator θα δηλώνει κανονικά forecast (π.χ. 13 000 MWh).
2. Το curtailed ποσό (π.χ. 5 000 MWh) θα καταχωρείται ξεχωριστά.
3. Το πληροφοριακό σύστημα θα αναγνωρίζει το curtailed ως αποζημιώσιμο.
4. Ο παραγωγός θα αποζημιώνεται στη σχετική τιμή (αγοράς ή συμβολαίου).
5. Το κόστος φέρει ο Διαχειριστής.
Στην Ελλάδα, όμως, χωρίς αυτό το πλαίσιο, η curtailed ενέργεια δεν καταγράφεται θεσμικά ως αποζημιώσιμη — και η ζημία δεν αποζημιώνεται.
ΣΕΣΤ, ΣΕΔΠ και ο ρόλος του ΦΟΣΕ
Η συζήτηση για την αποζημίωση των περικοπών συνοδεύεται από μια επίμονη παρερμηνεία: ότι τα έργα με ΣΕΣΤ (σταθερή τιμή) και προτεραιότητα κατανομής προστατεύονται, ενώ τα ΣΕΔΠ (με συμμετοχή στην αγορά) όχι.
Αυτό δεν είναι ακριβές.
Η προτεραιότητα κατανομής που απολαμβάνουν τα έργα ≤ 400 kW (και ≤ 200 kW από το 2026), σύμφωνα με το άρθρο 12, αφορά την εμπορική και τεχνική απλοποίηση – όχι το δικαίωμα αποζημίωσης. Ακόμα και αυτά τα έργα, εφόσον περικοπούν χωρίς δική τους υπαιτιότητα, δικαιούνται αποζημίωση βάσει άρθρου 13(7).
Το ίδιο ισχύει και για τα έργα με ΣΕΔΠ, τα οποία εκπροσωπούνται από ΦΟΣΕ, συμμετέχουν στις αγορές και υποβάλλουν forecasts. Ο ΦΟΣΕ δεν είναι υπεύθυνος για τις τεχνικές περικοπές — αυτές δίνονται από τον Διαχειριστή. Αν η περικοπή δεν οφείλεται σε εμπορική αστοχία αλλά σε τεχνικό περιορισμό του συστήματος, η αποζημίωση είναι θεσμικά κατοχυρωμένη και δεν επηρεάζει τον ΦΟΣΕ ούτε νομικά ούτε οικονομικά.
Τι είναι υποχρεωμένος να κάνει ο ΦοΣΕ (και τι όχι)
Ο ΦΟΣΕ είναι BRP (Balancing Responsible Party) και έχει συγκεκριμένες υποχρεώσεις:
Δηλώνει forecast παραγωγής για τα έργα του
Υποβάλλει εμπορικά προγράμματα στην προημερήσια αγορά
Ευθύνεται για εμπορικές αποκλίσεις (όχι για τεχνικές περικοπές)
Δεν έχει:
Ευθύνη πρόβλεψης της ζήτησης σε επίπεδο συστήματος
Ρόλο στον περιορισμό της έγχυσης
Καμία εμπλοκή στις εντολές ανακατανομής από τον Διαχειριστή
Άρα: όταν ο ΑΔΜΗΕ/ΔΕΔΔΗΕ περικόπτει έργο για λόγους ευστάθειας ή υπερέγχυσης, η ευθύνη δεν βαρύνει τον ΦΟΣΕ ή τον παραγωγό, αλλά τον Διαχειριστή — και ισχύει αποζημίωση κατά το άρθρο 13(7).
Διαφορές στα δεδομένα περικοπών μεταξύ ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΜΗΕ
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η ανομοιομορφία που παρατηρείται μεταξύ των διαχειριστών. Στα δίκτυα του ΑΔΜΗΕ, οι περικοπές σε έργα κάτω του 1 MW – όπως τα clusters ενεργειακών κοινοτήτων – είναι καθημερινές και, σύμφωνα με δεδομένα από την αγορά, ξεπερνούν σε πολλές περιπτώσεις το 35% της παραγωγής.
Στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ, τα έργα της Ομάδας Α καταγράφουν περικοπές που ξεπερνούν το 22% για τον Ιούνιο, ενώ στην Ομάδα Β παρατηρούνται χαμηλότερα ποσοστά. Ωστόσο, ακόμη και με δίκαιη κατανομή, τα επίπεδα περικοπών παραμένουν υψηλά και μη βιώσιμα.
Άδικη ισοκατανομή μεταξύ αιολικών και φωτοβολταϊκών
Η ισοκατανομή περιορισμών στα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά έργα δημιουργεί αδικία. Τα αιολικά μπορούν να λειτουργούν 24 ώρες, ενώ τα φωτοβολταϊκά μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, η απώλεια της “ημερήσιας παραγωγής” στα φωτοβολταϊκά δεν μπορεί να ανακτηθεί.
Αντιθέτως, τα αιολικά, ακόμη και μετά από περιορισμό, έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν μέρος της απώλειας τις νυχτερινές ώρες. Η αγορά ζητά επιτέλους προτεραιοποίηση της ημερήσιας ηλιακής παραγωγής – ένα ελάχιστο μέτρο ισότητας.
Οι παραγωγοί ζητούν την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων αρχών (ΡΑΑΕΥ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΥΠΕΝ) με τα εξής αιτήματα:
- Θέσπιση θεσμοθετημένου μηχανισμού αποζημίωσης με βάση τον Κανονισμό 2019/943 της Ε.Ε. για τις περικοπές που δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του παραγωγού.
- Διαφανής και επίσημη δημοσίευση των δεδομένων περιορισμού, ανά διαχειριστή και ανά τύπο έργου.
- Προτεραιοποίηση της παραγωγής των φωτοβολταϊκών τις ώρες αιχμής (ημέρα), ώστε να περιορίζονται κατά προτεραιότητα τα αιολικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Εξισορρόπηση των περικοπών ανάμεσα στις ομάδες Α και Β του ΔΕΔΔΗΕ, αλλά και στα κλάστερ του ΑΔΜΗΕ, ώστε να αποκατασταθεί η ισότιμη μεταχείριση.
- Αναδρομική καταγραφή και αναγνώριση των περιορισμών, με βάση δεδομένα SCADA ή εγκεκριμένων μοντέλων αναφοράς.
Η διαχείριση του ζητήματος αυτού αποτελεί κρίσιμο τεστ για την ωριμότητα του ενεργειακού πλαισίου της χώρας και τη δυνατότητα της αγοράς να παραμείνει ελκυστική για νέες επενδύσεις.
Η περικοπή ενέργειας χωρίς υπαιτιότητα δεν είναι απλή «απώλεια» — είναι αποζημιώσιμη ζημία.
Η καθυστέρηση εφαρμογής ενδέχεται να προκαλέσει ακόμα και παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το άρθρο 13(7) δεν είναι πολιτική πρόταση. Είναι νομική υποχρέωση.
_______
Κωνσταντίνος Παπακωστόπουλος, Electrical Engineer, Specialized in Renewable Energy Systems Engineering