11 08 2025 | 11:11

Σε φάση εντατικής κινητοποίησης στα θέματα που άπτονται των ελληνικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται ότι έχει εισέλθει με διάφορους τρόπους η Αθήνα, η οποία έρχεται σταδιακά αντιμέτωπη με τις αντιδράσεις, όχι μόνο της Τουρκίας, αλλά και άλλων περιφερειακών δρώντων, που ήταν ούτως ή άλλως εξαιρετικά ενεργοί. Από τον περασμένο Απρίλιο και τις διαδοχικές πρωτοβουλίες, αρχικά της κατάθεσης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), εν συνεχεία της εκδήλωσης ενδιαφέροντος για έρευνες στα δύο οικόπεδα νότια της Κρήτης από τον αμερικανικό κολοσσό Chevron, της οριοθέτησης θαλασσίων πάρκων στο Αιγαίο και το Ιόνιο, αλλά και των αντιδράσεων που έχουν καταγραφεί έπειτα από όλες αυτές τις κινήσεις (ρηματικές διακοινώσεις Λιβύης και Αιγύπτου).

Οι αντιδράσεις διατηρούν όλες την αυτοτελή αξία τους, ωστόσο οι πλέον ανησυχητικές είναι εκείνες της Τουρκίας που, ούτως ή άλλως, έχουν οδηγήσει σε μια σειρά από αρνητικές εξελίξεις, με πλέον χαρακτηριστική εκείνη του τέλματος στο οποίο βρίσκεται το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI) από πέρυσι το καλοκαίρι. Οι Τούρκοι –πέρα από τα δικά τους θαλάσσια πάρκα, χάρτες στην UNESCO κ.ά.– υπενθύμισαν τον GSI με αφορμή ένα άλλο έργο, το οποίο μάλιστα δεν έχει ακόμη φτάσει στην ελληνική ΑΟΖ, αλλά παραμένει στην κυπριακή.

Πριν από λίγες ημέρες (Τετάρτη 6 Αυγούστου) η Αγκυρα ανέδειξε τις έρευνες που γίνονται σε κυπριακής δικαιοδοσίας περιοχές για το έργο EMC (East to Med Corridor). Αφενός έστειλε ένα πολεμικό πλοίο (τη φρεγάτα «Γκεντίζ»), το οποίο ζήτησε τη διακοπή ερευνών βυθού από το υπό σημαία Γιβραλτάρ πλοίο «Fugro Gauss». Αφετέρου, απηύθυνε μέσω του υπουργείου Εθνικής Αμυνας την προειδοποίηση ότι κανένα έργο δεν εκτελείται στην περιοχή δίχως τουρκική άδεια, περιλαμβανομένου του GSI. Το «Fugro Gauss» έπλεε στη μεγαλύτερη διάρκεια των ερευνών του, όχι εντός της περιοχής ΑΟΖ που η Τουρκία θεωρεί δική της, αλλά εντός της αδιαμφισβήτητης κυπριακής ΑΟΖ, στα νότια της Κύπρου. Η φρεγάτα «Γκεντίζ» ακολούθησε το «Fugro Gauss» στα νότια της Κύπρου όπου, σύμφωνα με άριστα πληροφορημένες πηγές, παρενοχλούσε δι’ ασυρμάτου το ερευνητικό πλοίο. Αν και ο κυβερνήτης του «Fugro Gauss» απαντούσε ότι θα μεταβιβάσει τα μηνύματα στον διαχειριστή του, από την τουρκική φρεγάτα μετέδιδαν μονότονα ότι το πλοίο βρίσκεται σε περιοχή δικαιοδοσίας της Τουρκίας, καθώς και ότι το έργο δεν έχει άδεια από την Αγκυρα. Από την πλευρά της κυπριακής κυβέρνησης σημειώνεται ότι το πλοίο ολοκλήρωσε κανονικά τις έρευνές του και αργά το πρωί της Παρασκευής αναχώρησε με πορεία προς τη Μάλτα.

Παρά τις διαφορές του EMC με τον GSI, όπως για παράδειγμα ότι το πρώτο αποτελεί καλώδιο οπτικών ινών και το δεύτερο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που επιβεβαιώνουν μια σταθερή στάση της Αγκυρας σ’ αυτά τα θέματα. Οπως και στην περίπτωση του GSI, ο οποίος χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και στηρίζεται από τη Γαλλία αλλά και τις ΗΠΑ, έτσι και στην περίπτωση του EMC υπάρχει μια ευρεία διεθνής συνεργασία, της οποίας μέρος είναι και η Ελλάδα (η ΔΕΗ είναι μέτοχος του έργου). Κεντρικός χρηματοδότης του EMC είναι η Σαουδική Αραβία.

Το συνολικό έργο έχει αναλάβει η γαλλική Alcatel Submarine Networks (ASN, με κύριο μέτοχο τη Nexans, γνωστή από την εμπλοκή της και στον GSI), η οποία θα προμηθεύσει τα καλώδια οπτικών ινών όταν έλθει η ώρα της τοποθέτησής τους. Το έργο της επιθεώρησης βυθού έχει ανατεθεί στη βρετανική Pelagian Ltd, η οποία με τη σειρά της υπενοικίασε το πλοίο «Fugro Gauss» από τη γερμανική εταιρεία Fugro Marine GmbH.

Ηδη στα τέλη Μαΐου η Ελλάδα είχε εγκρίνει βρετανικό αίτημα για επιθεώρηση βυθού σε περιοχή της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, με σκοπό τη σχεδίαση της διαδρομής των καλωδίων οπτικών ινών του EMC (το πρώτο από Ιταλία προς Ισραήλ και το δεύτερο από Γαλλία προς Ισραήλ). Το πλοίο άρχισε τις έρευνές του στην Ανατολική Μεσόγειο λίγες ημέρες αργότερα.

Εκείνο που καθίσταται εν ολίγοις σαφές είναι ότι η Τουρκία δεν υπολογίζει την παρουσία τρίτων στην Ανατολική Μεσόγειο, είτε διατηρεί εταιρικές σχέσεις μαζί τους είτε όχι. Η μετατροπή του East Med από φιλόδοξο σχέδιο σε νεκρό γράμμα είναι ένα παράδειγμα τού τι θα μπορούσε να πάει στραβά.

Αυτή η στάση που ακολουθεί σε στρατηγικό επίπεδο πλέον η Αγκυρα, σε συνδυασμό βεβαίως και με τα υπόλοιπα μέτωπα που την αφορούν (π.χ. της Συρίας ή της Λιβύης), αποτελούν και μια έμμεση απάντηση στον υπολογισμό κάποιων κύκλων της ελληνικής κυβέρνησης περί «θωράκισης» των περιοχών νότια της Κρήτης λόγω του ενδιαφέροντος που έχει εκδηλωθεί από την αμερικανική Chevron, μάλιστα για οικόπεδα τα οποία είναι σχεδιασμένα με βάση τον νόμο Μανιάτη, δηλαδή τη μέση γραμμή Ελλάδας – Λιβύης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το ενδιαφέρον της Chevron αναφέρθηκε και στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν Κυριάκος Μητσοτάκης και Μάρκο Ρούμπιο την Παρασκευή, με αμφότερες τις πλευρές να δεσμεύονται από την εμπιστευτικότητα που απαιτείται στο πλαίσιο ενός εν εξελίξει ανοιχτού διαγωνισμού. Η ελληνική πλευρά αποδίδει πάντως ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι στην ανακοίνωση που εξέδωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το τηλεφώνημα αναφέρεται η στρατηγική σημασία της ελληνοαμερικανικής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας.

(του Βασίλη Νέδου, Καθημερινή)